Knjiga o viđenju Crne Gore u anglo-američkim putopisima i filmu
Knjiga ”Slike Crne Gore u anglo-američkom kreativnom pisanju i filmu" (Images of Montenegro in Anglo-American Creative Writing and Film), čiji su koaturi dr Marija Krivokapić, profesorka na Filološkom fakultetu, i g. Neil Diamond, objavljena je 2016. godine u izdanju ugledne britanske kuće Cambridge Scholars Publishing.
Na tri stotine strana, ova knjiga obrađuje slike Crne Gore u angloameričkom pismu od kasnog 18. vijeka do sredine 2016. godine. Riječ je o veoma vrijednom književnom naslijeđu koje predstavlja važnu lektiru za dalje bavljenje montenegristikom, anglistikom, putopisom, širim oblastima humanističkih i drušvenih nauka.
”Slike Crne Gore u anglo-američkom kreativnom pisanju i filmu" istovremeno je prva knjiga koja sabira mozaik anglo-američkih pogleda na Crnu Goru, u širokom dijapazanu fikcije, putopisne proze i filma, te se može smatrati začetnikom studija u ovoj oblasti, ne samo u Crnoj Gori nego i šire u svijetu.
U njenoj hronološkoj strukturi susrijećemo se sa ranim engleskim zapisima o Crnoj Gori i Crnogorcima, od kojih su mnogi, kako autori obrazlažu, bili zasnovani na uvidima koji su o Crnogorcima dobijali od njihovih neposrednih komšija, Mletaka, Austrijanaca i Turaka, te koji predstavljaju i embrione kasnijeg stereotipnog oslikavanja ovog prostora. Putopisom 19. vijeka preovladavaju romantizovani lik Petra II Petrovića Njegoša, kao i intelektualna angažovanost tzv. "Istočnim pitanjem". U ovom djelu upoznajemo se sa stavovima britanskog liberala Williama Gladstona i njima direktno inspirisanim sonetom "Montenegro" engleskog laureata Alfreda Tenisona. U ovo vrijeme značajne zabilješke o Crnoj Gori ostavile su gospođice G. M. Mackenzie i A. P., zatim viskontesa Strangford, te Athol Mayhew.
U dijelu knjige posvećenom prvoj polovini 20. vijeka, date su detaljne analize putopisa koje je za sobom ostavili Edith Durham, zatim Harry De Windt, Reginald Wyona i Gerald Prance, Roy Trevor, Joyce Carya, kao i bračni par Jan i Core Gordon. Najznačajniji je svakako putopis Rebecce West, Crno jagnje i sivi soko, napisan neposredno prije početka Drugog svjetskog rata. No u ovom dijelu pažnja se poklanja i gotskom romanu Blue Mountains Brama Stokera.
Drugu polovinu 20. vijeka obilježilo je slično fiktivno bavljenje Crnom Gorom u drugoj polovini 20. vijeka. U ovom dijelu čitamo o romanu The Black Mountain, jednom od mnogih detekstivnskih romana američkog pisca Rexa Stouta, čiji je junak, Crnogorac porijeklom, Nero Wolfe. Ali se u ovom periodu zapaža manje interesovanje putnika za Crnu Goru, koji su, devedesetih godina, uglavnom nastojali razumjeti uzroke i posljedice građanskog rata, pa su obilazili one prostore koji su doživjeli najteže udare. Jedan od rijetkih posjetilaca bio je britanski novinar Simon Winchester, koji se kratko bavi Crnom Gorom u putopisu The Fracture Zone prije nego nastavi svoju misiju na Kosovu. Međutim, balkanski konflikti navode američkog romanopisca Starlinga Lawrencea da, 1997. godine, u romanu Montenegro, sve ugura u prostor Crne Gore.
Interesantno je, zapažaju autori, da u 21. vijeku, a posebno poslije sticanja nezavisnosti, Crna Gora obnavlja svoje prisustvo na turističkim mapama, ali kao do sada neotkrivena zemlja, čijoj se divljoj ljepoti raduju putnici umorni od globalizovanog svijeta. Autori prate putopise koji u jednakoj zastupljenosti i s jednakom fascinacijom opisuju naše primorje, političke i kulturne centre, planine, no u čijim se zapažanjima Crna Gora javlja jednako kao realan i nerealan društveni, politički i kulturni prostor, kao što je bio slučaj i u ranijim ostvarenjima. Iz ovog talasa, autori izdvajaju knjige Montenegro or Bust, 2010, Paula Richarda Scotta, i knjigu The Full Monte koju je 2014. godine objavio Fulbright profesor na Univerzitetu Donja Gorica, Paul Dishman.
Slična je situacija sa filmskom produkcijom koja se koristila prostorima Crne Gore u senzacionalističke svrhe. Ovo se uočava kad je u pitanju prirodni prostor, kao u filmu Mračna strana sunca, iz 1988., u kojem imamo jedno od prvih pojavljivanja Breda Pita na velikom ekranu, ili u Antonijevićevom Spasiocu koji koristi okruženje Rijeke Crnojevića da u njega koncentriše užase građanskog rata. A kada je u pitanju društveni kontekst, od filma Braća Blum, preko Kazina Rojal, November Mena, i više dokumentarnih filmova posvećenih Pink Panterima, Crna Gora se dovodi u kontekst geopolitičkih, špijunskih i krminogenih miljea.