Akademska debata u prisustvu ambasadora, ministara, univerzitetskih profesora i studenata održana danas na Ekonomskom fakultetu
Okrugli sto na temu Izazovi globalne konkurencije na jedinstvenom tržištu i njegove implikacije na Zapadni Balkan održan je danas na Ekonomskom fakultetu u okviru Erasmus + projekta Žan Mone Centar izvrsnosti (CEP). Učešče u događaju su uzeli visoki predstavnici diplomatskog kora i najviši funkcioneri Vlade Crne Gore, te univerzitetski profesori i studenti.
Da je tema nesumnjivo među najvažnijim o kojima možemo govoriti, a današnja akademska debata prava prilika za razmjenu mišljenja i ukazivanje na ključne probleme i moguće posljedice izazova globalne konkurencije na jedinstveno tržište, ocijenio je dekan Ekonomskog fakulteta, prof. dr Mijat Jocović, u uvodnom obraćanju prisutnima, i istakao: "Snažni ekonomski poremećaji podstaknuti, pored ostalog i jednom od najopasnijih pandemija u istoriji čovječanstva kao i ratom u Ukrajini, učinili su da se evropski prostor i Zapadni Balkan kao njegov dio, suoče sa novim i veoma snažnim izazovima bez mogućeg pouzdanog predviđanja njihovih krajnjih posljedica u ovom trenutku."
Učešće na okruglom stolu uzele su brojne visoke zvanice koje su, tokom dvije tematske sesije, iznijeli svoje viđenje aktuelne teme.
Moderator prve sesije pod nazivom Mogućnost ekonomskih kriterijuma kao sastavnog dijela „fundamentalnog klastera“ da ubrzaju pregovore pristupanja regiona Evropskoj uniji, bio je prof. dr Nikola Milović sa Ekonomskog fakulteta, koji je u svom uvodnom izlaganju ocijenio: "Ekonomski kriterijumi koji su postavljeni kroz novu metodologiju proširenja Evropske unije za Zapadni Balkan, na prvo mjesto, mogu dovesti do brže integracije cijelog regiona u EU. Konkurentnost privrede se stavlja u fokus djelovanja kreatora ekonomske politike, sa ciljem povećanja snage ekonomskog potencijala."
Profesor Univerziteta u Ljubljani i član CEP tima, prof. dr Mojmir Mrak, tokom svog izlaganja je, između ostalog, istakao: „ U periodu od skoro 30 godina od Evropskog savjeta u Kopenhagenu, tema ekonomskih kriterijuma je napravila veliku transformaciju kao predmet pregovora o pristupanju EU. Formalnim integrisanjem ekonomskih kriterijuma u „klaster osnova“ u okviru procesa pristupnih pregovora sa EU, oblast ispunjavanja ekonomskih kriterijuma iz Kopenhagena biće među najvišim političkim prioritetima koji će upravljati cjelokupnim procesom predstojećih pregovora o pristupanju EU. Prema ovom pristupu pregovora o „osnovnim klasterima“, napredak zemlje kandidata u pogledu pitanja ekonomskih kriterijuma iz Kopenhagena biće među ključnim područjima koja određuju ukupni tempo pregovora sa svim negativnim i pozitivnim pokretačima uslovljenosti".
Dr Jovana Marović, potpredsjednica Vlade za spoljnu politiku, evropske integracije i regionalnu saradnju i ministarka evropskih poslova je u video uključenju istakla da, u skladu sa pomenutom novom metodologijom, najozbiljniji zadaci koji su pred Crnom Gorom su u okviru prvog klastera: “Crna Gora je najviše napredovala u procesu pregovora i kao što znate otvorila je sva pregovaračka poglavlja i zatvorila tri, za mnoga od njih je dobila završna mjerila. Ono što predstoji je da ispunimo konkretne zadatke u oblasti vladavine prava i dobijemo završna mjerila do kraja godine. To je cilj ove Vlade, ali uporedo sa vladavinom prava mora ići i jačanje ekonomije i ispunjavanje ekonomskih kriterijuma. Ono što Crna Gora mora raditi je jačanje svih kontrolnih mehanizama, unapredjenje transparentnosti, jačanje saradnju sa civilnim društvom, kao i smanjenje javnog duga.”
NJ.E. Kristijan Timonije, ambasador Francuske u Crnoj Gori je u svom izlaganju istakao da je uključivanje ekonomskih kriterijuma kao temeljnih snažan signal nove metodologije za poboljšanje procesa integracije u EU i konkretniju pripremu zemalja da budu dio zajedničkog tržišta, kao i da Crna Gora mora dati jasan prioritet evropskom putu: „Osim toga, privredni razvoj trebao bi biti glavna briga kako bi se ubrzao nacionalni razvoj i osigurala stabilnost za sve balkanske zemlje i omogućili bolji uslovi života svih građana. Vrlo korisna i poželjna regionalna saradnja u ovoj oblasti treba biti vrlo pažljivo koordinirana i ne stvarati nejasnoće ili prepreke budućem proširenju. Ovo je posebno važno za Crnu Goru kao „predvodnika“.
Tokom druge sesije pod nazivom Izazovi i prilike za zapadni Balkan koji su proizašli iz posljednje krize, uvodno izlaganje je dala prof. dr Danijela Jaćimović koja je istakla: “Pandemija i sukob u Ukrajini mogu poslužiti kao odskočna daska za region da konačno usvoji novi model razvoja koji balansira ekonomske, društvene, političke, geopolitičke i ekološke interese. Novi model razvoja trebao bi biti usmjeren na specifične industrije, koje bi mogle stvoriti novu i obostrano korisnu vezu između EU i zemalja Zapadnog Balkana, posebno u oblasti energetike, ali iu drugim oblastima poput snabdijevanja hranom. Balkan ima potencijal da smanji oslanjanje EU na dobavljače iz trećih zemalja i stvori pouzdan lanac snabdijevanja, smanjujući negativne posljedice bilo koje buduće krize. To bi podiglo evropski poslovni interes za region, koji je sada nizak, i privuklo direktne strane investicije. Prilivi investicija u zemlje Zapadnog Balkana ne mogu se zanemariti, ali ipak nedostaju glavni tokovi stranih direktnih investicija iz EU."
NJ.E. Džudi Rajzing Rajnke, ambasadorka Sjedinjenih Američkih Država u Crnoj Gori prisutnima je poručila: “Vizija Sjedinjenih Država za Zapadni Balkan je region u miru sa samim sobom i svojim susjedima, i region koji je stabilan, prosperitetan i dobro integrisan u Evropu i evroatlantski okvir. Ona je istakla da snažne i potpuno inkluzivne regionalne inicijative koje su u skladu sa pravilima EU i zajedničkim vrijednostima – kao što su Inicijativa za otvoreni Balkan i Zajedničko regionalno tržište – mogu pomoći da se čitav region Zapadnog Balkana približi jedinstvenom tržištu EU i konačnom članstvu. Ona je dodala da je njihov fokus na slobodnom kretanju ljudi, kapitala, roba i usluga od suštinskog značaja za napore regiona da podrži održivi ekonomski rast, da se suprotstavi zlonamjernom uticaju i zaustavi odliv svojih građana koji traže bolje mogućnosti van regiona. Na kraju, da bi ove inicijative iskoristile postojeći trenutak i bile istinski transformativne, moraju biti transparentne, ujedinjene i pokazati konkretan uspjeh.”
Goran Đurović, ministar ekonomskog razvoja i turizma u Vladi Crne Gore je iskazao uvjerenje da dobru priliku za oporavak ekonomije, ali i turizma kao veoma važne grane naše ekonomije, predstvalja i zaključivanje Međunarodnog sporazuma između Evropske Unije i Crne Gore o učešću Crne Gore u programu Unije" Single Market Programme 2021-2027" - EU Program jedinstvenog tržišta: “Mi kao država smo u potpunosti spremni da se pridružimo novom strateškom i integrisanom pristupu koji može malim i srednjim preduzećima omogućiti da u potpunosti iskoriste funkcionalno jedinstveno tržište. Ovo je posebno važno ako imamo na umu da gro preduzeća u sektoru turizma i ugostiteljstva čine upravo mala i srednja preduzeća. „
Mr Aleksandar Damjanović, ministar finansija u Vladi Crne Gore je istakao da je Crna Gora otvorena ekonomija sa nevelikim potencijalima za ekonomiju obima, ali zato sa skoro pa neograničenim mogućnostima razvoja kvalitetnih proizvoda i usluga koje u sebi nose pečat gorsko-morskih jačina i težina. Govoreći o temi okruglog stola stola, ministar Damjanović je između ostalog istakao da: “Tekući politički kontekst naše zemlje, koja je prema svojim građanima-nkama obavezna da put prema Evropi vrati na tračnice savremenih brzina; ova Vlada je timski posvećena tom cilju, i uz punu podršku tima EK ali i timova ostalih međunarodnih investitora i povjerilaca, uvjerenja sam da ćemo strateški ovaj put Crnu Goru povesti prema održivoj, diversifikovanoj ekonomiji kao i stabilnoj i prosperitetnoj zajednici, baziranoj na povjerenju i odgovornosti.”
Mr Jakov Milatović, bivši ministar ekonomskog razvoja u Vladi Crne Gore, je podsjetio da su se, od obnove nezavisnosti Crne Gore, dogodile tri krize koje su za posljedicu imale značajan rast nacionalnog javnog duga: “Od 2009. godine javni dug Crne Gore rastao je brže od privrednog rasta, što pokazuje da su aktivnosti države bile nedovoljno produktivne. Pored toga, Crna Gora je medju evropskim ekonomijama koje imaju najveću stopu siromaštva. Svaki četvrti gradjanin je na rubu siromaštva. Sve to zahtijeva reforme u strukturi privrede. Potrebna je diversifikacija privrede, ukaganje u inovacije i više investicija u poljoprivrednu djelatnost.”
Student Ekonomskog fakulteta Stevan Đurić je učestvujući u drugoj sesiji okruglog stola iznio i svoje viđenje: “Nakon više od dvije godine prolaska kroz ogromnu krizu na svim nivoima, čini se da je 2022. godine, zahvaljujući globalnoj distribuciji vakcine protiv COVID-19, kraj zdravstvene krize na putu. Međutim, prava bitka je tek počela. Fokus će biti na nezaposlenosti, posebno na zapošljavanju mladih i relevantnim pratećim socijalnim politikama na Zapadnom Balkanu. Poboljšanje mora ići u tri sfere: obrazovanju, digitalizaciji i vladinoj podršci.”
Nakon vremena za diskusiju u kojoj su učestvovali brojni studenti Ekonomskog fakulteta, čast da da završnu riječ pripala je jednoj od najboljih studentkinja Ekonomskog fakulteta, Dženani Đurković koja je istakla da je poznato je da je socijalna država blagostanja, koja Evropi daje neko naročito dostojanstvo u odnosu na ostatak svijeta, zapravo tvorevina zajedničkog tržišta i sve dublje integracije, i dodala: “To Crna Gora i zemlje regiona očekuju od Evropske unije, to očekujemo i mi na Ekonomskom fakultetu, svjesni izazova, propusta i prepreka, ali riješeni da ih savladamo, jer je zamisao uspjeha odviše plemenita da bi joj se dopustilo da propadne. Živimo u neizvjesnim vremenima sa horizonta budućnosti, primjećujemo da su nagovještaji nestalni i magloviti, u takvom svijetu potrebne su institucije na širem nivou od nacionalnih, potrebne su radikalne reforme, potrebno je uporište, a naš izbor je da to bude Evropa!”
Današnji okrugli sto na Ekonomskom fakultetu održan je u okviru Erasmus + projekta Žan Mone Centar izvrsnosti - Izazovi politike proširenja: evropska versus kineska diplomatija na Zapadnom Balkanu.