Uticaj zemljišta i reljefa na voćke

ZEMLJIŠTE - EDAFSKI FAKTORI

         Fizičke, hemijske i biološke osobine zemljišta uslovljavaju egzistenciju, produktivnost, dugovječnost, rodnost i kvalitet plodova voćaka. Zemljište, kao kompleksna sredina, omogućava razvoj korijenovog sistema, obezbeđujući mu vazduh, vodu i mineralne materije za odvijanje svih fizioloških funkcija.

          Voćke sintetišu organske materije usvajajući ugljendioksid iz atmosfere, a vodu i mineralne materije iz zemljišta preko korijena, uspostavljajući tako korelaciju između podzemnog i nadzemnog sistema tokom čitavog života. Zbog toga je osnovni preduslov visoke i redovne rodnosti voćaka pravilan izbor zemljišta.

         Aktivan sloj zemljišta treba da ispunjava sledeće uslove:

1. Da je dubok, rastresit, propustljiv i strukturan;
2. Da ne postoji rizik od visokog nivoa podzemnih voda (ispod 1,5 m);
3. Da posjeduje pogodan vodni, vazdušni i toplotni režim;
4. Da ima odgovarajuću pH vrijednost;
5. Da sadrži dovoljno lakopristupačnih makroelemenata i mikroelemenata;
6. Da ima što dublji fiziološki profil;
7. Da ne poseduje toksične materije, parazitne nematode, bakterije, mikoze i dr.

         Ukoliko zemljište za gajenje voćaka ima navedene povoljne uslove, korijen će se nesmetano razvijati i dostizaće razmere predviđene njegovim porijeklom, a to se povoljno odražava na dugovječnost i rodnost voćaka i kvalitet njihovih plodova. Ako se odstupi od navedenih uslova, a naročito u pogledu aeracije aktivnog sloja zemljišta, razvitak i funkcije korijena biće manje ili više ograničeni, što ima za posledicu: plići i manje obrastao korijenov sistem, manju razvijenost krošnje, ograničenu rodnost, lošiji kvalitet i slabiju trajašnost plodova, umanjenu otpornost prema suši i mrazu.

         Manje povoljna ili čak nepovoljna zemljišta za voćarsku proizvodnju karakterišu sledeće osobine:

1. Imaju plitak fizički i fiziološki profil;
2. Sadrže velike količine lako rastvorljivih karbonata;
3. Loše su strukture i najčešće su to teška zemljišta;
4. Sadrže mnogo soli (zaslanjena zemljišta);
5. Imaju visok nivo podzemnih voda, pa su sklona zabarivanju;
6. Imaju plitak nepropusni sloj, koji onemogućava normalan rast korena i
7. Zemljišta na klizištima i
8. Erodirana zemljišta.

         Od svih loših osobina zemljišta agrotehnikom se ne mogu popraviti zemljišta plitkog fizičkog profila. Sve ostalo se, u većoj ili manjoj meri, može popraviti odgovarajućim agrotehničkom mjerama, samo ako je ekonomski isplativo.

         Dubina aktivnog sloja zemljišta  - Za uspešno gajenje voćaka neophodan je dubok fizički i što dublji fiziološki profil, dobrog strukturnog sastava, ispod kojeg ne bi trebala biti lako propusna podloga. Dubina aktivnog sloja zemljišta direktno zavisi od dubine u kojoj se razvija korijenov sistem voćaka, a to zavisi od porijekla korijena tj. da li je on generativni ili vegetativni. Dubina je varijabilna i zavisi od vrste voćaka: za jagode 0,5 m, za ostale jagodaste vrste voćaka (malina, kupina, ribizla, ogrozd) oko 1 m, za voćke kalemljene na vegetativnim podlogama oko 1,5 m i za voćke na generativnim podlogama 2 m. Korijen sijanaca se razvija dublje od korenjaka. Od sijanaca najdublji korijen ima orah, pa trešnja, zatim kruška i badem, nešto plići jabuka, šljiva i breskva, a najplići korijen ima dunja. Korijen vegetativnih podloga je različit u zavisnosti od kategorije bujnosti. Neophodno je da aktivni sloj za pojedine vrste voćaka manifestuje sve pozitivne osobine, a posebno vodni, vazdušni i toplotni režim. Ukoliko te osobine nijesu odgovarajuće, negativno će se odraziti na rast, razvitak i rodnost voćaka.

Visina nivoa podzemnih voda

          Visok nivo podzemnih voda pri dužem zadržavanju u zasadima voćaka, više od dva dana, može nanijeti veća oštećenja korijenovog sisitema. Može doći do prekida disanja, rasta i obnove apsorpcionog korijenja, do poremećaja aktivne asimilacije, a često i ugušivanja (asfiksije) cjelokupnog korijenovog sistema voćaka. Ova oštećenja su nekada veća od oštećenja koja izaziva dugotrajna suša. Najveća dozvoljena visina nivoa podzemnih voda za jagodu iznosi 0,3 m, za ostale jagodaste voćke 0,7 m, za voćke na vegetativnim podlogama 1,0 m i za voćke na generativnim podlogama 1,5 m.

          Osjetljivost korijena manifestuje se u zavisnosti od njegove fiziološke aktivnosti, što je korijen aktivniji osjetljiviji je prema vodi i obrnuto. Korijen voćaka povoljnije reaguje na tekuću vodu, jer ga ona stalno snadbijeva kiseonikom, na šta ukazuju i primeri veoma dobrog uspijevanja voćaka na obalama rijeka.

Vodni, vazdušni i toplotni režim zemljišta 

          Korijen voćaka ima karakterističan habitus, ako se razvija u povoljnim uslovima. Korijen se najbolje razvija u zemljištu koje ima dovoljno vazduha, vlage, toplote i mineralnih materija. Razvitak i funkcionisanje korijenovog sistema najbolje je u zemljištu fine mrvičaste strukture, jer se u njemu obavlja nesmetano prodiranje korijenova i postoji odgovarajući vazdušni i vodni režim. U pogledu odnosa gline i pijeska, kao i u pogledu sadržaja humusa u zemljištu, pojedine vrste voćaka se ponašaju različito. Povoljan odnos gline i pijeska je 60:40. Voćke slabije uspevaju i kraće žive na krečnim, teškim zbijenim glinovitim zemljištima, kao i na kisjelim, zatim pjeskovitim i plitkim zemljištima. Svi navedeni tipovi zemljišta nijesu odgovarajući za uspješnu voćarsku proizvodnju, pa ih treba izbjegavati pri podizanju voćnjaka. Zato je prije podizanja zasada neophodno uraditi detaljnu analizu uz otvaranje pedološkog profila od najmanje 1,0 m dubine. Slabiju aeraciju zemljišta najbolje podnose džanarika, dunja, jabuka i kruška, dok najteže podnose breskva, badem, trešnja, maslina, smokva. Sadržaj mineralnih hraniva u zemljištu može uticati na dubinu i širinu prostiranja korijena, mada znatno manje nego fizičke osobine zemljišta. Obezbijeđenost zemljišta mineralnim materijama više utiče na obraslost i razgranatost obrastajućeg korijenja, nego na dubinu i širinu prostiranja skeletnog korijenja.

          Agrotehničkim mjerama kao što su: podrivanje, drenaža, odvodnjavanje ili navodnjavanje, kao i povoljan način održavanja zemljišta u voćnjaku, može se uticati na poboljšanje vodno-vazdušnog režima zemljišta. Navedene agrotehničke mjere omogućavaju bolji rast korijenovog sistema voćaka.

Reakcija pH aktivnog sloja zemljišta

          Većini voćaka odgovaraju zemljišta koja imaju neutralnu do slabo kiselu reakcije (pH = 5,5-7,0), što odgovara uslovima njihove bioevolucije. Optimalna reakcija je različita za pojedine vrste voćaka, pa se one mogu svrstati u više grupa:

1. Voćke kojima najviše odgovara neutralna reakcija zemljišta (pH = 7): višnja, šljiva, trešnja, kajsija, breskva, dunja i neke sorte kruške;
2. Voćke kojima najviše odgovara slabo kisjela reakcija zemljišta (pH = 6-6,5): jabuka, kruška, ogrozd i ribizla (crvena i bijela);
3. Voćke kojima najviše odgovara kiselija reakcija zemljišta (pH = 5-6,0): jagoda, malina, kupina i crna ribizla;
4. Voćke kojima najviše odgovara jako kisjela reakcija zemljišta (pH oko 4): borovnica

          Ova klasifikacija je uslovna, jer se različito ponašaju pojedine sorte u okviru iste vrste voćaka. Čak se ista sorta različito ponaša pod uticajem nekih edafskih činilaca. Zato, uz poznavanje pH-vrednosti neophodno je dobro poznavati i fizičko-hemijske osobine zemljišta, jer samo uz takav kompleksan pristup moguća je uspešna i rentabilna voćarska proizvodnja.

Anabioza korijena voćaka

          Stagnirajuća voda u voćnjacima, u toku 2-3 dana, stvara uslove anabioze korijenovog sistema. Usljed nedostatka kiseonika najpre je onemogućeno disanje korijena, ali dolazi i do poremećaja ostalih funkcija korijena. Neminovna posledica ovakvog stanja je asfiksija tj. gušenje korijenovog sistema voćaka.

          Nedostatak kiseonika koji dovodi do anabioze korijena uslovljen je sledećim faktorima:

• prisutnost stagnirajuće vode u voćnjaku više od 48 časova;
• prekomjerno navodnjavanje na zemljištima sa nedovoljno propusnim aktivnim slojem zemljišta;
• formiranje ledene skrame koja onemogućava prodor kisonika do korijena na zabarenom zemljištu.

          Ako je došlo do anabioze korijena, u ćelije korijena ne pritiče kiseonik pa dolazi do značajne redukcije respiratornog lanca. Zbog toga su ćelije korijena izložene opasnosti brzog uginjavanja, posebno ako ne funkcionišu drugi mehanizmi snadbijevanja ćelija kiseonikom. Manje efikasno disanje za većinu gajenih voćaka je snadbevanje kiseonikom iz nadzemnih organa ili anaerobno snadbijevanje ćelija energijom, pri čemu se ćelije snadbijevaju zanemarljivom količinom energije.

         Stagnirajuća voda stvara uslove anaerobioze fibroznog dijela korijena, pri čemu se u ćelijama korijena nagomilavaju proizvodi nepotpune respiracije (pirogrožđana, glikolna i jabučna kisjelina), a u završnoj fazi i etil alkohol, koji djeluje toksično na ćelije korijena.

Hemijske osobine zemljišta

         Hemijske osobine zemljišta zavise od mineralnog i organskog kompleksa. Na mineralni kompleks dolazi preko 95% cjelokupne zemljišne mase, dok je organski kompleks zastupljen obično sa 1 - 5%.

          Mineralni kompleks zemljišta čine makro i mikro elemenati. Dovoljna količina lakopristupačnih mineralnih materija je osnovni preduslov za normalan rast i razvoj voćaka. U tom pogledu posebno je značajna pristupačnost N, R, K, Ca i Mg. Prema sadržaju ovih elemenata u mg u 100 g vazdušno suve zemlje, sva zemljišta su svrstana u tri kalase (I, II i III), tj. dobro obezbijeđena, srednje obezbijeđena i slabo obezbijeđena.

          Pored makroelemenata, voćke zahtevaju i mikroelemente u ishrani, tako da zemljišta na kojima se gaje voćke moraju biti obezbeđena i dovoljnim količinama mikroelemenata.

          Navedene granične vrijednosti mikroelemenata u zemljištu značajne su samo pri odgovarajućoj pH reakciji zemljišta, u suprotnom dolazi do blokiranja mikroelemenata zbog njihovog specifičnog odnosa antagonizma, pa oni postaju nepristupačni.

         Organski kompleks zemljišta uglavnom čini sadržaj humusa. Humus je od izvanrednog značaja za život i rodnost voćaka. Samo zemljišta bogata blagim humusom u stanju su da primaju i konzervišu dovoljnu količinu vode i u njoj rastvorenih mineralnih materija, koje su neophodne za rast i rodnost voćaka.

Odnos voćaka prema tipovima zemljišta

         Optimalna zemljišta za voćarsku proizvodnju su ona sa povoljnim vodnim, vazdušnim i toplotnim režimom, kao i zemljišta sa dobrim hemijskim i biološkim osobinama.

         Za većinu kontinentalnih i suptropskih vrsta voćaka kao optimalna zemljišta smatraju se: gajnjače, duboki aluvijum, černozem, degradirani černozem, lakše smonice. Manje pogodna zemljišta za voćarsku proizvodnju su: ilovasta zemljišta, pseudoglej, podzoli, parapodzoli, zaslanjena, pjeskovita i plitka zemljišta. Visoke podzemne vode i plitak nepropustljiv aktivni sloj zemljišta, ograničavajući su faktori za uspješnu voćarsku proizvodnju.

RELJEF - OROGRAFSKI FAKTORI

        Uticaj reljefa na gajenje voćaka najviše se manifestuje na toplotnom režimu, a često određuje mikroklimu datog lokaliteta.

         U odnosu na veličinu površine, reljef se dijeli u sledeće kategorije:

1. Mikroreljef - predstavlja ograničene neravne površine (ograđene uvale, uzvišenja, grebeni, blage padine i sl.)
2. Mezoreljef - površine od 100 do 1000 ha (vododelnice malih reka, ograničene blage padine, rečne doline i sl.)
3. Makroreljef - velika prostranstva brdskih i planinskih područja, površina od nekoliko desetina i stotina km² (vododelnice i doline velikih reka, blage padine, pobrđa i sl.).

        Položaji za gajenje voćaka mogu biti: otvoreni, zatvoreni i zaklonjeni. Otvoreni položaji su sa svih strana izloženi vjetrovima, pa su stoga i najnepovoljniji. Jedina prednost ovakvih položaja je manja izloženost voćaka parazitnim gljivama. Zatvoreni položaji pružaju zaštićenost od vjetrova, ali su nepovoljni za voćarsku proizvodnju, posebno ako su ograničenog prostranstva. Naime u takvim uslovima često dolazi do temperaturne inverzije, koja uslovljava izmrzavanje voćaka u vrijeme cvjetanja od poznih prolećnih mrazeva. Na ovim položajima je i razvoj parazitnih gljiva daleko intenzivniji. Zaklonjeni položaji su sa jedne strane otvoreni. Najbolje je ako je to južna strana, a najgore ako je to zapadna strana, naročito ako s tog pravca duvaju jaki vjetrovi.

          Orografski faktori obuhvataju sledeće osobine reljefa: nadmorska visina, ekspozicija, nagib terena i stepen razuđenosti reljefa. Ovo su posredni faktori, koji utiču tako što uslovljavaju promjenu nekog neposredanog faktora.

Uticaj nadmorske visine na voćke

          Nadmorska visina značajno utiče na klimu nekog područja. Sa povećanjem nadmorske visine opada temperatura vazduha, skraćuje se vegetacija i povećava opasnost od izmrzavanja u toku zimskog perioda. Nadmorska visina je u tijesnoj korelaciji sa geografskom širinom, tako da ista nadmorska visina pri različitoj geografskoj širini pruža potpuno drugačije uslove za gajenje voćaka. Geografska širina određuje karakteristike klime i tako utiče na mogućnost gajenja određenih vrsta voćaka. Od geografske širine zavise: toplotne sume u toku vegetacije, srednje temperature, apsolutni temperaturni minimumi i maksimumi, trajanje vegetacije, pojava ranih jesenjih i poznih prolećnih mrazeva, fotoperiodizam i dr. Sa povećanjem geografske širine navedeni činioci su manje povoljni i postaju ograničavajući faktor za gajenje voćaka. U uslovima veće geografske širine gajenje voćaka ne limitiraju samo hladne zime, već i relativno kratka ljeta, zbog čega plodovi ostaju nedozreli. Ukoliko plodovi i postignu botaničku zrelost, kvalitet im je slabiji. Povećanje geografske širine utiče na oblik i veličinu ploda, kompaktnost krošnje i dugovječnost voćaka.

          Od nadmorske visine i geografske širine zavisi rasprostranjenost gajenih vrsta voćaka u horizontalnom i vertikalnom smislu. Povećanjem geografske širine u pravcu sjevera smanjuje se nadmorska visina na kojoj je moguće uspijevanje voćaka. Položaji na većim nadmorskim visinama imaju veću radijaciju, ređi vazduh i niže temperaturne sume, zbog čega fenofaze rasta i razvitka voćaka nastupaju kasnije. Sa povećanjem nadmorske visine za svakih 100 m cvjetanje kasni za 1-3 dana.

          Položaji sa velikom nadmorskom visinom nijesu pogodni za gajenje vogaka, osim crne ribizle i ogrozda,  zbog opasnosti od poznih prolećnih, ranih jesenjih i zimskih mrazeva, kao i snažnih vjetrova.

Uticaj ekspozicije na voćke

          Ekspozicija ili položaj terena prema stranama svijeta, na kome je podignut voćnjak, ispoljava značajan uticaj na životni ciklus voćaka. Ekspozicija neposredno utiče na svjetlost, temperaturu i vlažnost određenog lokaliteta.

          Na sjevernoj hemisferi najtopliji i najsuvlji su južni položaji, a najhladniji i najvlažniji su sjeverni položaji. Ostale ekspozicije čine prelaz od najtoplijih ka najhladnijim: jugoistok, jugozapad, istok, zapad, sjeveriistok i sjeverozapad. Uticaj ekspozicije zavisi od geografske širine i dužine, nadmorske visine i jačine nagiba. Najtopliji i najsuvlji položaji u humidnim rejonima podesniji su za gajenje voćaka nego isti takvi položaji u aridnim krajevima.

         Na ekspoziciju jak uticaj imaju i velike vodene površine, šume i vjetrovi. Uticaj velikih vodenih površina (mora, jezera, velikih rijeka) je mnogostruk. U proleće se ublažava naglo povećanje temperature što usporava kretanje vegetacije i cvetanje, pa je opasnost od poznih prolećnih mrazeva umanjena. S druge strane, u jesen se duže vremena održava viša temeperatura, što utiče na produžavanje vegetacije, a to pogoduje procesu sazrijevanja plodova. Tokom zime se ublažavaju nagli skokovi temperature i umanjuje opasnost od zimskih mrazeva. Najveći uticaj velikih vodenih površina je u obalskom pojasu od 1 do 3 km.

Za praksu je od velike važnosti da se izbor vrsta i sorti prilagodi i prema ekspoziciji. Na najtoplijim položajima treba gajiti breskve, kajsije, badem, rane sorte šljiva, rane sorte krušaka i rane sorte jabuka. U krajevima gdje se često javljaju pozni prolećni mrazevi, i ove voćne vrste  treba gajiti na sjevernim i hladnijim ekspozicijama, jer će na njima cvjetanje biti nešto kasnije.

Uticaj nagiba terena na voćke

        Nagib terena utiče na mikroklimu, pojavu erozije i plodnost zemljišta. Za voćarsku proizvodnju pogodni su tereni sa blagim nagibom do 5^o.

Tereni se u zavisnosti od nagiba dijele na pet klasa:

1. Od 0°do 3° - prva klasa, koriste se za sve kulture;
2. Od 3° do 7° - druga klasa, koriste se za sve kulture, ali se sadnja obavlja po konturama ili izohipsama, zbog mogućih erozionih procesa;
3. Od 7°do 15°- treća klasa, namenjeno je za drvenaste kulture, uz obavezno terasiranje;
4. Od 15° do 40° - četvrta klasa, nijesu pogodni tereni za intezivnu voćarsku proizvodnju;
5. Preko 40°- peta klasa, šumska zemljišta i goleti.

          Veličina nagiba terena vrši veoma jak uticaj na uspijevanje voćaka, uglavnom posredno, regulisanjem vlažnosti, temperature i svjetlosti. Nagib naročito utiče na pojavu erozije i može mnogo otežavati primjenu mehanizacije kako u obradi zemljišta, tako i u zaštiti voćaka od bolesti i štetočina. Različiti djelovi nagiba nemaju jednak uticaj na rast i rodnost voćaka. Najniži djelovi nagiba imaju dublje, plodnije i vlažnije zemljište. Najviši djelovi nagiba su izloženi dejstvu vjetrova, pa su zbog toga i nepovoljniji za voćarsku proizvodnju.

Uticaj razuđenosti reljefa na voćke

         Razuđenost reljefa, odnosno prisustvo većeg ili manjeg broja viših i nižih predjela, kao i njihov međusobni odnos, može da modifikuje klimu nekog područja. U pogledu reljefa položaj za gajenje voćaka može biti:

• ravna kosa sa veoma različitim nagibom (izražen u stepenima ili procentima);
• talasasta ili ispresijecana kosa;
• manje ili više zaobljena glavica;
• dublja ili plića uvala (sa blagim ili strmim kosama).

          Za podizanje voćnjaka najpovoljniji su srednji djelovi prostranih i ravnih kosa, sa različitim nagibom. Nagib terena je u pozitivnoj korelaciji sa toplotnim sumama, a u negativnoj korelaciji sa osobinama zemljišta i mogućnošću primjene mehanizacije u voćnjaku. Strmi tereni se brže zagrijevaju zbog smanjenog ugla sunčevog zračenja, što pozitivno utiče na obojenost, kvalitet i konzistenciju plodova. Voćke u brdovitim područjima ispoljavaju efikasno antieroziono djelovanje, čime se tako iskorišćavaju položaji na kojima je neracionalno gajenje drugih poljoprivrednih biljaka. Reljef na taj način neposredno utiče na izbor određenih vrsta i sorti voćaka, koje u datim uslovima ispoljavaju svoj biološki potencijal.

          Pogodni položaji za voćnjak treba da imaju dobru vazdušnu drenažu, koja onemogućava pojavu tzv. vazdušnih bara. U prizemnim slojevima u uskim i zatvorenim dolinama obrazuju se jezera hladnog vazduha koja nastaju kao posljedica radijacionih mrazeva u hladnim noćima bez vjetra, uz nisku relativnu vlažnost vazduha. Takve doline nijesu preporučljive za podizanje voćnjaka. U takvim uslovima dolazi do jakog rashlađivanja zemlje zbog pojačane radijacije. Zagrijani vazduh se diže, a na njegovo mjesto dolazi hladniji, koji se takođe zagrijava i diže iznad i tako se stalno vrši vertikalna cirkulacija vazduha. U momentu kada se površinski sloj zemlje tako rashladi da ne može da zagrije vazduh iznad sebe, prekida se vertikalno kretanje toplog i hladnog vazduha, tako da pri zemlji ostaje hladniji sloj. Taj hladan vazduh se sliva niz nagib i nagomilava se u najnižim djelovima terena, stvarajući jezero hladnog vazduha. U ovim jezerima hladnog vazduha javlja se temperaturna inverzija, jer se neposredno iznad zemlje nalazi sloj hladnog vazduha, a iznad njega sloj toplog vazduha, a uobičajeno je da temperatura vazduha sa visinom opada.

          Za utvrđivanje dubine vazdušnih jezera koristi se dim kao indikator. Dim se kroz hladan sloj kreće ravno prema gore, a pri prelasku u topliji zonu on se raspršava. Veličina vazdušnih jezera zavisi od izraženosti reljefa. Vazdušna jezera nestaju pri pojavi vjetra ili sunčanog vremena, što izaziva novo strujanje vazduha. Opasnost od pojave vazdušnih jezera je manja ako je zemljište neobrađeno i tamnije boje, ako je vlažniji vazduh, ako je okružujući prostor pod nekim biljnim pokrivačom i ako se u blizini nalaze veće nezaleđene vodene površine.

BIOTIČKI FAKTORI

           Na rast i razvitak voćaka primarno djeluju abiotički faktori, ali osim njih, voćke su izložene i dejstvu biotičkih faktora. Biotički faktori označavaju odnose voćaka i drugih živih bića i to: uzajamni odnos voćaka i drugih biljaka, uzajamni odnos voćaka i životinja i antropogeni uticaj na voćke (uticaj čovjeka).

          Uzajamni odnosi između voćaka i drugih biljaka mogu biti posredni i neposredni. Posredni uticaj podrazumijeva konkurentske odnose (kompeticiju) i uticaj drugih biljaka i čitavih biljnih zajednica na mijenjanje faktora spoljne sredine (na primer, uticaj šumske biocenoze u blizini voćnjaka na promjenu klimatskih faktora i na osobine zemljišta). Za voćke su posebno negativni odnosi u slučaju konkurencije između voćaka i korovskih biljaka, što predstavlja poseban problem u agrotehnici.

          U grupu neposrednih tj. direktnih uticaja spadaju: simbioza, parazitizam, epifitizam, beohemijski uticaji, fiziološki uticaji i mehanički uticaji.

          Simbioza -  Primjer simbioze su različite mikorize, koje predstavljaju specifičan odnos voćaka i nekih gljiva. Kod voćaka je prisutan tip egzotrofne mikorize. Kod tog odnosa hife gljiva ne prodiru u korijen, već su tijesno priljubljene uz spoljašnje zidove ćelija i koriste izlučevine korijena kao hranu, dok korijen voćaka u prisustvu hifa povećava mogućnost apsorpcije vode i mineralnih materija iz zemljišta.

          Parazitizam - Kod voćaka su prisutna dva oblika parazitizma: poluparazitizam i potpuni parazitizam. Poluparazitizam je kada paraziti na račun voćke domaćina koriste vodu i mineralne materije, a sami grade organsku materiju (primer, bijela i žuta imela). Potpuni parazitizam je kada je njihova ishrana u potpunosti na račun voćke domaćina (primer, vilina kosica).

          Epifitizam - Epifitizam je pojava da neke biljke (epifite) rastu na površini stabla voćaka, ne koristeći od njih ni organske ni neorganske materije, već samo prostor, pa se označavaju kao prostorni paraziti (primer, lišajevi, mahovine).

         Biohemijski uticaji - Biohemijski uticaji se najbolje mogu objasniti kroz alelopatiju. To je pojava da neke biljke luče hemijske materije koje inhibitorno ili stimulativno djeluju na druge biljke. Inhibitorne materije koje luče više biljke i koje deluju na druge više biljke označene su kao kolini. Jedan od najbolje proučenih kolina je etilen. U procesu zrenja ploda jabuke, stvara se etilen koji se izdvaja u okolnu atmosferu u gasovitom stanju i djeluje na nezrele plodove ubrzavajući njihovo zrenje. Etilen iz procesa zrenja plodova jabuke može da djeluje i na druge biljke u blizini, tako što zadržava rast izdanaka i korijena u dužinu, pojačava rast u debljinu, izaziva prevremeno otpadanje listova, ubrzava otvaranje pupoljaka. Orah luči materiju juglon, čijom hidrolizom i oksidacijom nastaje jedinjenje toksično za zeljaste biljke, pa oko stabla oraha su slabije razvijene druge biljke. Inhibitorne materije koje luče više biljke koje djeluju na mikroorganizme označene su kao fitoncidi ili antibiotici viših biljaka. Primer alelopatije su odnosi između nekih korovskih biljaka i voćaka. Na primer, kukolj povoljno utiče na krupnoću plodova jabuke, kruške, šljive i maline i sadržaj šećera i vitamina C u njima.

         Međusobni odnosi između voćaka i životinja mogu biti pozitivni i negativni. Pozitivni odnosi su u procesu oprašivanja ili djelovanja glista i druge korisne mikrofaune zemljišta. Negativni odnosi su u slučajevima pojave biljnih štetočina, kako na nadzemnom tako i na korijenovom sistemu voćaka.

         Djelovanje čovjeka ili antropogeni faktor je veoma bitan faktor voćarske proizvodnje. Čovek može da utiče neposredno ili posredno. Neposredno direktno utiče na voćku, a posredno utiče na izmjenu faktora sredine (klimatskih i zemljišnih), koji su od neposrednog značaja za voćke. Bez aktivnog učešća čovjeka je nemoguće organizovati intezivnu i visokointezivnu voćarsku proizvodnju. Djelovanje čovjeka u obezbeđivanju što povoljnijih uslova za gajenje voćaka, čime se omogućava da voćke redovno i obilno rađaju i daju plodove što boljeg kvaliteta, treba da bude u okvirima nenarušavanja prirodne ravnoteže.