Prof. dr Milena Dževerdanović Pejović o položaju žena u pomorstvu s aspekta jezika
Prof. dr Milena Dževerdanović Pejović je redovna profesorica Pomorskog fakulteta Kotor Univerziteta Crne Gore. Bavi se analizom pomorskog engleskog jezika kao jezika struke. U fokusu njenog naučno-istraživačkog rada je analiza raznovrsnih usmenih i pisanih žanrova i ključnih koncepata iz domena pomorske diskursne zajednice. Međutim, ona se u okviru analize diskursa i analize žanra bavi i raznim sociolingvističkim pitanjima kao što su interkulturna komunikacija na brodu, pitanjima roda i posebno položaja žena u pomorstvu i njihove vidljivosti u javnom diskursu.
Prof. Dževerdanović Pejović bila je i učesnica panel diskusije na temu „Žene u pomorskoj privredi: perspektive za obrazovanje, zaposlenje i razvoj karijere” koja je održana u okviru treće po redu međunarodne konferencije pomorskih nauka Kotor International Maritime Conference - KIMC 2023.
Imajući u vidu sve navedeno, a u susret ovogodišnjem Međunarodnom danu žena u pomorstvu koji se obilježava 18. maja, pitali smo prof. Dževerdanović Pejović da sa nama podijeli dio svojih istraživanja koja se odnose na jezička pitanja i dileme kada su u pitanju uloga i položaj žena u pomorstvu.
„Imajući u vidu činjenicu da se društvene promjene ogledaju i u jeziku, decenijama unazad u regionu i svijetu je aktuelna problematika upotrebe rodno senzitivnog jezika u važnim dokumentima, na institucionalnom nivou i u jeziku medija. Uticaj globalizacije, rodno senzitivne politike, feminističkih pokreta, te brojnih nevladinih organizacija, posebno se manifestovao na ona zanimanja koja su se od davnina smatrala zonom rezervisanom za muškarce, kao što su pomorstvo, mornarica, vojska. Problematika vezana za imenovanje profesija za žene, odnosno zanimanja, titula i činova u ženskom rodu, kao i emancipacije žena i njihove integracije u brojne društvene sfere, pokušava se regulisati raznim zakonima i strategijama, a jedna od njih je i Nacionalna strategija rodne ravnopravnosti 2021 – 2025.
Kada je u pitanju obrazovanje oblika za titule žena u pomorstvu u dokumentima u crnogorskom okruženju, nalazimo na oblike muškog roda (kapetan, oficir, pilot, mornar, kormilar, kadet) koji se koriste da označe i zanimanja za žene. U medijskim tekstovima kao i u diskursu javnih debata, diskursu parlamenta, u odnosu na raniji period, evidentnija je upotreba ženskih oblika kao što su oficirka, pilotkinja, mornarka, kadetkinja ili žena pomorac, žena pilot, žene oficiri. Lingvistički je problem riješiv na način što se na oblik imenica muškog roda dodaje sufiks -ika, -ica, -nja, ali se pragmatički, odnosno u praksi, nekad mogu dobiti oblici koje same žene nerado primjenjuju, te radije koriste rodno neutralni oblik u muškom rodu da označe svoje zanimanje. Ovo se može objasniti činjenicom da jezik nosi breme istorijskog, socijalnog te kulturnog nasleđa, te upotreba pojedinih oblika za označavanje profesija u ženskom rodu može imati druge konotacije (termin kapetanica može asocirati na kapetanovu ženu, a ne na ženu koja je i sama kapetan, dok termin ministarka može asocirati na ženu ministra, a često i Nušićevu komediju “Gospođa ministarka”). U ovom smislu, nekada je odabir rodno neutralnog oblika semantički prikladniji, a nerijetko i same žene pomorci preferiraju da se njihova titula piše u muškom rodu. Može se zaključiti da je potrebno biti pažljiv i umjeren kako u svakodnevnom ophođenju, tako i jeziku, jer jezička rješenja treba da se uklope u dato društveno okruženje i postojeće mentalne matrice. Borba protiv stereotipa važna je, ali se svakako sa njima prvo treba izboriti u društvu, te potom naći adekvatno rješenje kada je u pitanju njeno sprovođenje na planu jezičke politike.“
Profesoricu Dževerdanović Pejović smo pitali i za mišljenje u vezi sa mogućnostima i potrebama za unapređenjem aktuelnog stanja kada je u pitanju položaj žena u pomorskoj industriji.
„Kada je u pitanju položaj žena u pomorstvu, treba napomenuti da su globalni pokreti, rodna osviještenost i rezultati rada brojnih pomorskih sindikalnih organizacija dosegli i do Crne Gore. U tom pravcu, zapažena je uloga Pomorskog fakulteta Kotor koji afirmiše pomorski poziv objavljujući priče o alumnistima, nekadašnjim studentima i studentkinjama pomorcima i njihovim percepcijama o životu na brodu. Pored objavljivanja medijskih tekstova i organizacije okruglih stolova na temu rodne ravnopravnosti i položaja žena u pomorstvu, neizostavna je uloga akademske zajednice u cilju podizanja svijesti o ravnopravnosti žena u pomorstvu, posebno u patrijahalnom okruženju kao što je crnogorsko. U ovome akademska zajednica ne može da djeluje sama već je potrebno da sinergijski djeluje sa predstavnicima pomorske privrede, prvenstveno pomorskim agencijama, te resorsnim ministarstvima.“
Uz zahvalnost profesorici Dževerdanović Pejović na njenom doprinosu ovoj važnoj temi, a i u skladu sa njenim isticanjem uloge i odgovornosti Pomorskog fakulteta Kotor, nastavljamo sa aktivnostima kojima se afirmiše društvena odgovornost i proaktivnost, uključujući i podizanje svijesti o ulozi žena u pomorstvu i društvu uopšte.