Dobitnik Trinaestojulske nagrade: Priznanje matematičke nauke na državnom nivou

 Redovni profesor Prirodno-matematičkog fakulteta i dobitnik ovogodišnje Trinaestojulske nagrade, David Kalaj, rođen u Podgorici 1971. godine, još kao student PMF-a je imao zapažen uspjeh. Jedna od prvih, najprestižnijih studentskih nagrada, bila je Decembraska nagrada grada Podgorice.

U svojoj karijeri bio je gostujući profesor ili istraživač na desetak prestižnih institucija u Evropi, Kini i Japanu. Od 2004. godine vodi Studijski program za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku od njegovog osnivanja 2004. To je jedina institucija u Crnoj Gori koja obrazuje visokoškolce na albanskom jeziku, i kao takva predstavlja svojevrstan primjer međuetničkog sklada u multietničkoj Crnoj Gori. Član je odbora za doktorske studije Univerziteta Crne Gore, a bio je i mentor na doktorskim disertacijama na Beogradskom univerzitetu.

Publikovao je 80 radova, od kojih se većina njih nalazi  u časopisima sa SCI liste, a jedan dio u časopisima sa SCIE liste.

Za svoj istraživački rad je 2013. dobio najprestižniju nagradu Ministarstva nauke Crne Gore za Najuspješniji nacionalni projekat „Analiza na Mnogostrukosti“, 2012-2016. Posljednja u nizu priznanja je Trinestojulska nagrada koja je bila povod za razgovor sa profesorom Kalajem.

UCG:  Šta za vas znači Trinaestojulska nagrada?

KALAJ: Trinaestojulska nagrada je moja nagrada, ali je prvenstveno svojevrsno priznanje matematičke nauke na državnom nivou. Ona je takođe priznanje Univerziteta Crne Gore koji u svojim njedrima gaji izvrsne stručnjake iz mnogih oblasti. Ona je nada za mlade naučnike i studente da je bavljenje naukom u Crnoj Gori pravi put, i da nije potrebno potisnuti talenat zarad nekih brzih benificija, već treba istrajati u razvoju ličnih potencijala na dugoročnom planu.

UCG:  Koja je formula uspjeha u domenu vašeg istraživanja? Šta je vaš moto ili credo?

KALAJ: Prvenstveno treba posjedovati unutrašnju ljubav prema znanju i prema otkrivanju novog. Matematika je nauka koja se inkorporira u skoro svaku granu ljudske djelatnosti, ali je po prirodi apstraktna te je matematički talenat rijetka pojava. Ipak, ako se poseduje taj talenat, onda je skoro sve moguće sa intenzivnim radom. Najveći uspjeh je otkriti nešto novo što se u matematici svodi na pronalaženje lijepih, ali netrivijalnih veza između pretpostavki i zaključaka sa ciljem kreiranje jedne koherentnte teorije koja važi za veliki broj slučajeva.

Matematičke istine se koriste u drugim naukama, ali se može desiti da njihova aplikacija čeka dugo vrijeme, kako u drugim naukama, tako i u matematici. Matematika je "jezik" koji ne prepoznaje nikakve barijere, ni jezičke, ni rasne ni kulturološke ni religiozne, te kao takva približava ljude svakojakih različitosti, pa prema tome svaki relevantan matematičar ima istu ulogu u društvu kome pripada.

UCG: Šta biste savjetovali novim mladim istraživačima?

KALAJ: Vrijeme kada sam ja studirao se poklapa sa ratovima u bivšoj Jugoslaviji (1991-1995). To je vrijeme u kojem je stasao značajan broj uspješnih pojedinaca u različitim granama nauke. Taj trnoviti put je možda i imao esencijalan značaj za razvoj tih naučnika. Sa druge strane to vrijeme koincidira sa razvojom interneta i informacionih tehnologija, koje uzgred budi rečeno, su esencijalno bazirane na matematici, i na taj način čitava nauka poprima jedan sasvim novi domet. Internet je brisao sve prepreke za bavljenje naukom u bilo kojoj tački zemljine kugle.

Mladim istraživačima je lakše nego mojoj generaciji da se bavi naukom i to upravo zbog interneta, odnosno globalizacije znanja i pristupa svim relevantnim informacijama sa bilo koje IP adrese u našoj zemlji. Ipak, moj je utisak da je mobilnost mladih istraživača esencijalna za bavljenje naukom, posebno u naučnim granama koje u svojim istraživanjima podrazumijevaju skupe eksperimente, ili pak istraživanjima koja nijesu dovoljno zastupljena u Crnoj Gori. Mobilnost je neophodna i to treba biti stimulisano sa strane UCG, jer smo previše mali u bilo kojoj nauci da bismo se mogli razviti samostalno.

UCG: Kako sagledavate poziciju Crne Gore i Univerziteta Crne Gore na polju nauke u odnosu na  evropske univerzitete?

KALAJ: Crna Gora, i posebno Univerzitet Crne Gore ima istaknutih pojedinaca koji su kompetitivni sa pojedincima u svakoj relevantnoj evropskoj naučnoj instituciji. Ipak smatram da  budžet Univerziteta Crne Gore ne dozvoljava veliki razvoj nauke, jer se za nauku podrazumijeva veliko ulaganje, projekti, inostrani eksperti, mobilnost... Ipak smatram da je taj položaj znatno bolji nego ranije.

Pohvalio bih ovom prilikom odluku Univerziteta Crne Gore da se nagrađuju naučni radovi, jer je to jedan od načina  da se nauka ne svodi na volontiranje, posebno imajući u vidu kriterijume za akademska zvanja koja su i dalje značajno ispod kriterijuma relevantnih evropskih univerziteta.

 UCG: Koliko nauka ima budućnost u Crnoj Gori?

 KALAJ: Budućnost nauke je direktna posljedica budućnosti ekonomije, a ekonomija je esencijalno vezana za pravo, odnosno za vladavinu prava.

 Potom, vladavina prava ne postoji ako nema znanja, odnosno svijesti, a za sve to treba vrijeme. Ako bude bilo ljudi biće i nauke, ali će značaj te nauke u svjetskim okvirima biti najvjerovatnije proporcionalan sa brojem stanovnika Crne Gore.

 UCG: Hvala Vam, profesore, i još jednom čestitamo!