In Memoriam dr Slobodan Regner, naučni savjetnik u penziji

U četvrtak, 12. septembra u sali Instituta za biologiju mora održana je komemorativna sjednica povodom smrti dr Slobodana Regnera, naučnog savjetnika, koji je dio svog radnog vijeka proveo u Institutu za biologiju mora u Kotoru. 

Minutom ćutanja odata je pošta čovjeku, velikom naučniku koji je svojim radom ostavio neizbrisiv trag u oblasti morske ribarstvene biologije u Crnoj Gori. Okupljenima su se obratili dr Mirko Đurović, direktor Instituta za biologiju mora i dr Aleksandar Joksimović, rukovodilac laboratorije za ihtiologiju i morsko ribarstvo. 

U Beogradu je 08. avgusta 2019. godine,  u 75 godini preminuo dr Slobodan Regner, naučni savjetnik Instituta za biologiju mora-Univerziteta Crne Gore, u penziji. Odlazak dr Slobodana Regnera, utemeljivača moderne marinske ribarstvene biologije u Crnoj Gori, predstavlja veliki gubitak za crnogorsku akademsku i naučnu zajednicu. Njegovim odlaskom ostali smo uskraćeni za čovjeka koji je mnogo znao o moru, koji je cijeli svoj život posvetio moru i otkrivanju njegovih tajni, i koji je svoja znanja nesebično i sa lakoćom dijelio svojm učenicima. 

Dr Slobodan Regner rođen je 04. novembra 1944. godine u El-Shattu, u današnjoj Republici Egipat. Osnovnu školu i klasičnu Gimnaziju završio je u Beogradu, nakon čega, 1963. godine, upisuje studije biologije na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Tokom studija, u okviru ljetnjih kurseva, bavio se istraživanjem jadranskog bentosa u Institutu za biologiju mora u Rovinju. Studije je završio u redovnom roku 1967. godine, kada se kao stipendista Instituta za oceanografiju i ribarstvo u Splitu, upisuje na treći stepen studija Prirodno-matematičkog fakulteta u Zagrebu, grupa biologija, smjer sistematsko-ekološki. Tu u Splitu i počinje naučna karijera dr Slobodana Regnera, posvećena istraživanju Jadranskog mora, posebno ekonomski važnih vrsta riba Jadrana. Naučni rad preko magistarskog rada na temu "Prilog poznavanju ekologije planktonske faze života inćuna, Engraulis encrasicolus (Linnaeus, 1758), u srednjem Jadranu" odbranjenog 1970. godine, krunisan je doktorskom disertacijom pod naslovom "Ekologija planktonskih stadija inćuna, Engraulis encrasicolus (Linnaeus, 1758), koju je odbranio je 1980. godine na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Beogradu.  Vrijeme provedeno u Institutu za ocenagorafiju i ribarstvo u Splitu, posvetio je izučavanju ekologije planktonskih stadijuma riba, počevši od kvalitativne i kvantitatvine analize sastava  ihtioplanktona u Jadranu, istraživanju prostorno-vremenske distribucije jaja, larvi i postlarvi riba u planktonu na širim područjima Jadrana, te ispitivanju karakteristika razvoja i rasta jaja, larvi i postlarvi nekih vrsta riba u eksperimentalnim uslovima, analizi uzroka fluktacija brojnosti planktonskih stadijuma riba, posebno inćuna, do procjena biomase srdele i inćuna u Jadranu metodom procjene dnevne proizvodnje njihovih jaja i relativnog fekunditeta. Bavio se i istraživanjima dinamike populacije adultne male plave ribe, u prvom redu srdele i inćuna, i to uglavnom analizom dugoročnih podataka o njihovom ulovu i dugoročnim prognozama ulova na osnovu matematičkih aproksimacija vremenskih serija.

Kao član raznih savjeta i radnih grupa, aktivno je učestvovao u kreiranju razvoja i organizovanja morskog ribarstva tadašnje Jugoslavije. Bio je potpredsjednik Komisije za naučna istraživanja i tehnološki razvoj morskog ribarstva, koja je djelovala u okviru Poslovne zajednice morskog ribarstva Jugoslavije. Bio je potpredsjednik radne grupe Sveučilista u Splitu za osnivanje studija ribarstva na Pomorskom fakultetu i rukovodio je pri tom izradom studije o potrebi osnivanja i razradom nastavnog programa studija. Dr Regner je početkom 80-tih započeo, izradivši idejni nacrt, rekonstrukciju broda “BIOS” tada jednog od najvećeg naučno-istraživačkog broda Jugoslavije. Brod je potpuno rekonstruisan, opremljen najsavremenijom opremom i osposobljen za višenamjenska istraživanja, od fizičke do biološke okeanografije, za potrebe izučavanja prirodnih karakteristika, procjene ribljih stokova i zaštite Jadrana.

Uz sve navedeno dr Regner je kao mentor vodio doktorske disertacije buduća dva velika marinska biologa Instituta za oceanografiju i ribarstvo, dr Ivana Katavića i dr Jakova Dulčića.

Iz porodičnih razloga, jedan dio svog radnog angažovanja proveo je u Beogradu, gdje je u periodu 1991-1993 radio na mjestu šefa naučne jedinice u Prirodnjačkom muzeju u Beogradu, a od 2005 do 2011. godine u Ministarstvu nauke i zaštite životne sredine i Institutu za multidisciplinarne studuje Univerziteta u Beogradu. 

Dolaskom dr Slobodana Regnera u Institut za biologiju mora u Kotoru, 1994. godine, počinje, slobodno se može reći, nova era razvoja morskog ribarstva Crne Gore. Naravno, od osnivanja Instituta (tadašnjeg Zavoda za biologiju mora) 1961. godine, bilo je istraživanja i rada na polju morskog ribarstva od strane saradnika Zavoda, posebno u dijelu morfologije i sistematike riba, sastavu ihtiofaune u Bokotorskom zalivu, kao i na polju parazitologije riba.

Uz bogato stručno i naučno iskustvo stečeno u Institutu za oceanografiju i ribarstvo u Splitu, te učešće u naučnim ekspedicijima istraživanja ribarstva Jadrana sa italijanskim kolegema, dr Regner uvodi ribarstveno-biološku komponentu u istraživanju resursa crnogorskog morskog ribarstva. Kako bi se adekvatno odgovorilo na zahtjeve i standarde Generalne Komisije za ribarstvo Mediterana, neophoda i ključna je bila saradnja sa Ministarstvom poljoprivrede. Na osnovu parametara populacione dinamike ekonomski važnih riba, rakova i glavonožaca, procjenuje se njihova biomasa u teritorijanim i međunarodnim vodama ispred Crne Gore. Na osnovu tih procjena, određuje se ribolovni napor - optimalni broj ribarskih brodova, odnosno maksimalno biološki održivi nivo korišćenja na godišnjem nivou. Zapravo, to je bio početak razvoja odgovornog ribarstva Crne Gore. Kao ključni i nezaobilazni partneri, u taj proces uključuju se i crnogorski ribari, koji shvataju neophodnost brige o resursima. Ulivajući im ogromno povjerenje, dr Regner na jednostavan i lak način, uči ribare kako se mora voditi veća briga o ribarstvu i zašto je nauka nephodna karika u procesu očuvanja resursa u granicama  održivog ulova.

Istovremeno, kao član delegacije Crne Gore, zajedno sa predstavnicima Ministarstva poljoprivrede, dr Slobodan Regner predstavlja Crnu Goru u svim međunarodnim tijelima vezanim za ribarstvo Mediterana. Itekako se dr Regnerova riječ i mišljenje cijenilo i poštovalo na nivou Mediterana. Time, kroz njegov ozbiljni naučni rad,  Crna Gora dobija svoje zasluženo mjesto u porodici ribarskih mediteranskih zemalja i postaje nezaobilazan partner u svim pitanjima vezanim za morsko ribarstvo.

U naučnom smislu, predmet istraživanja dr Regnera tada, proširio se na ekologiju bentoskih riba, rakova i glavonožaca u kočarskom ulovu crnogorskih brodova. Po prvi put urađene su analize parametara dinamike populacija arbuna, barbuna, kozice, kao ekonomski najznačajnijih vrsta u pomenutim ulovima. Bavio se i istraživanjima dinamike populacije juvenilnih i adultnih stadijuma male plave ribe, u prvom redu srdele i inćuna u Bokokotorskom zalivu, kao prirodnom mrijestilištu i hranilištu ovih vrsta. U okviru međunarodnih naučnih ekspedicija, po prvi put se daju procjene biomase male plave ribe u crnogorskim vodama.

Kroz mentorstvo, dr Slobodan Regner je naučno osposobio 5 mladih saradnika u Institutu za biologiju mora Univerziteta Crne Gore, i time oformio tim koji je zajedno sa njim nastavio da istražuje demerzalne i pelagične resurse crnogorskog primorja. Njegovom zaslugom oformljena je Laboratorija za ihtiologiju i morsko ribarstvo Instituta, koja je osposobljena da odgovori na sve zahtjeve FAO (Organizacija za poljoprivredu i hranu) i GFCM (Komisija za ribarstvo Mediterana).  I sada, na pomenutim sastancima se skoro redovno pominju metode i istraživanja dr Regnera, posebno u dijelu matematičko-statističkih  modela aproksimacije  vremenskih serija za ispitivanja fluktuacije biomase male plave ribe u Jadranu.

U priprema za približavanje Evropskoj Uniji, uključivanje u Evropsku ribarsku politiku, Crna Gora je intezivno radila na izradi Zakonske legislative. Tako je donešen novi Zakon o morskom ribarstvu i marikulturi 2009. godine. Doprinos dr Regnera u izradi ovog Zakona i pratećih pravilnika bio je nemjerljiv. Takođe, njegovo bogato stručno iskustvo bilo je duboko ugrađeno i u Strategiju razvoja ribarstva u Crnoj Gori. Prosto, bilo koja aktivnost vezana za morsko ribarstvo u Crnoj Gori, bez dr Regnera nije mogla biti. I nakon prestanka radnog odnosa, uvijek se rado uključivao u sve napore da crnogorsko morsko ribarstvo bude bolje.

Prepoznavanje i promovisanje  morskog ribarstva kao ozbiljne privredne grane Crne Gore, uz poštovanje naučnih principa,  najvećim dijelom su zasluge dr Slobodana Regnera i Ministarstva popljoprivrede i ruralnog razvoja. Resorni ministri i pomoćnici, radeći sa dr Regnerom na razvoju ribarstva, izuzetno su  poštovali i uvažavali mišljenje dr Slobodana Regnera.

 Iako smo svjesni da život ima kraj, koji mi nazivamo smrt, nikada za nju nismo spremni. Možda taj trenutak ne treba tumačiti kao nestanak, već kao preseljenje u neku novu dimenziju, koje nismo svjesni. Kako god, Slobodan Regner nas je fizički napustio, otišao  u naručje raja, u to smo svi sigurni. To smo znali odavno, da je njegov put tamo,  jer njegova blagost,  dobrota, njegovo veliko ljudsko srce okupano prijateljskim osmjehom,  mu je davno obezbjedilo mjesto baš tamo u nebeskom Raju.

"Mi njegova naučna djeca, smo zahvalni Bogu što nam je dao šansu da ga upoznamo. Možda i to poznanstvo nije slučajno, možda je to negde zacrtano, a njegov dolazak u Kotor je samo detalj tog zacrtanog puta."- istakao je dr Joksimović.