”Proučavanje, zaštita i mogući uzgoj školjke palasture (Pinna nobilis) u Bokokotorskom zalivu” – PinnaSPOT

Naučno – istraživački projekat PinnaSPOT, nastao je u okviru međunarodne saradnje, Instituta za biologiju mora (IBM) iz Kotora Univerziteta Crne Gore koji je vodeći partner na projektu, institucija iz Španije (Katolički Univerzitet u Valensiji „San Vicente Martyr“ – Institut za istraživanje mora - IMEDMAR), Francuske (Institut za okeanografiju “Paul Ricard“ - IOPR) i „Fondacije Petrović Njegoš“ iz Crne gore kao počasnog partnera. Projekat je odobren za finansiranje od strane „Fondacije Princ Albert II od Monaka“ u iznosu od 270.000 eura, dok je ukupna vrijednost projekta 551.250 eura. Projekat je počeo 1. Aprila 2016. i trajaće do 31. Marta 2019. godine.

Opis projekta

Tokom poslednjih godina, sve više činjenica ukazuje na neodgovarajuću primjenu zakona u okviru zaštite životne sredine mora Bokokotorskog zaliva. Brojni su primjeri odlaganja zemlje u more kao posljedica izvođenja građevinskih radova duž morske obale.  Takođe, veliki broj posjeta kruzera gradu Kotoru, kao značajnoj regionalnoj turističkoj destinaciji, doprinosi narušavanju stanja kvaliteta vode u akvatorijumu Bokokotorskog zaliva usled re-suspenzije sedimenta. Zato je neophodno podići nivo  društvene svijesti  o značaju blagovremene zaštite ekosistema mora,zaustaviti postojeće nepovoljne trendove, zaštiti ugrožene i zaštićene vrste, kao što je školjka palastura (Pinna nobilis) i njihovih staništa (podvodne livade morskih trava Posidonia oceanica i Cymodocea nodosa) u Bokokotorskom zalivu.

Pinna nobilis najveća je školjka u Sredozemnom moru i jedna od najvećih na svijetu. Pogoršanje ekoloških uslova u morskom ekosistemu, izlov školjki za  ishranu, ribolov i  izradu suvenira, prekomjerna re-suspenzija sedimenta i zagađenje, umanjili su brojnost ove školjke. Trenutno, palastura je ugrožena i zaštićena vrsta u mnogim zemljama i po zakonima EU  (Aneks II Protokola o posebno zaštićenim područjima i biodiverzitetu u Mediteranu u okviru Barselonske konvencije i Aneks IV  Direktive 92/43 / EEC o očuvanju prirodnih staništa i divlje faune i flore (Direktiva o staništima EK).

Za područje Bokokotorskog zaliva do danas  još uvijek nema izrađenih studija koje se bave ekologijom, ekofiziologijom, genetikom ili dinamikom populacija P. nobils, P. oceanica i C. Nodosa.U okviru projekta  planiran je terenski rad u Crnoj Gori, zajedno sa uporednim istraživanjima u Monaku, Francuskoj i Španiji, koji će biti dopunjen . značajnim aktivnostima na polju obrazovanja i saradnjom sa donosiocima odluka.

Ciljevi

Opšti cilj projekta je unapređenje znanja o endemskoj i ugroženoj Mediteranskoj vrsti morske školjke Pinna nobilis i neprocjenjivoj životnoj sredini koju naseljava u Bokokotorskom zalivu  i primjena tih znanja  u implementaciji  propisa vezanih za procjenu uticaja na životnu sredinu.

Pojedinačni ciljevi

• Proučavanje strukture i dinamike populacije, kao i ekofiziologije P. nobilis pri odgovoru na glavne faktore stresa koji koji postoje u Bokokotorskom zalivu
• Monitoring fizičko-hemijskih parametara životne sredine koju naseljavaju populacije P. nobilis
• Komparativno  proučavanje  genetike populacija P. nobilis
• Edukacija i diseminacija projektnih rezultata  uz učešće javnosti i donosioca odluka
• Izrada strategije za konzervaciju

Glavne aktivnosti

• Izučavanje brojnosti i veličine jedinki P. nobilis u Bokokotorskom zalivu, Monaku, Francuskoj i Španiji; sakupljanje praznih ljuštura radi procjene rasta jedinki
• Instalacija kolektora za larve u Bokokotorskom zalivu, Monaku, Francuskoj i Španiji
• Proučavanje mrijesta P. nobilis u laboratorijskim uslovima i odgovora P. nobilis  na promjenu saliniteta
• Određivanje tipa sedimenta, intenziteta re-suspenzije i procenta organske materije u sedimentu
• Proučavanje strukture i uslova u kojima se nalaze morske trave Posidonia oceanica i Cymodocea nodosa koje su naseljene populacijama P. nobilis,  u području ispitivanja
• Proučavanje godišnjih varijacija temperature, saliniteta, koncentracije kiseonika i hlorofila u morskoj vodi
• Određivanje genetskog diverziteta i odstupanja među populacijama u Crnoj Gori, Monaku, Francuskoj i Španiji
• Organizovanje stručnih predavanja, prezentacija rezultata projekta na međunarodnim naučnim skupovima i njihova promocija široj javnosti putem  medija
• Priprema planova za upravljanje i zaštitu populacija P. nobilis u Bokokotorskom zalivu, na osnovu sakupljenih podataka, u saradnji sa nadležnim nacionalnim institucijama

Očekivani rezultati

• Podaci o gustini, rasprostranjenosti, veličini, starosti i strukturi populacija nobilis u Bokokotorskom zalivu, Monaku, Francuskoj i Španiji. Saznaćemo koje populacije su zdravije, koje su više ugroženije i koliko su otporne
• Podaci o uspješnosti razvoja larvi nobilis u oblastima proučavanja. Biće realizovan proces sakupljanja larvi. Takve larve mogle bi se koristiti za obnavljanje lokaliteta sa kojih su populacije P. nobilis nestale pod antropogenim pritiskom, ali takođe i za razvoj drugih studija (npr. proučavanje uticaja zagađivača, povećane kiselosti ili klimatskih promjena na opstanak P. nobilis)
• Podaci o srčanoj aktivnosti nobilis. Sa ovim podacima bilo bi moguće bolje razumjeti nivo rizika po zdravlje palasture u vezi sa promjenljivosti u salinitetu koja se javlja u Bokokotorskom zalivu
• Podaci o karakteristikama i monitoringu životne sredine obezbjeđuju više informacija o tome koji su bolji uslovi za opstanaknobilis. Takvi podaci mogu poslužiti bolje razumijevanje negativnog uticaja na populacije P. nobilis, koji je nastao iz odstupanja navedenih parametara životne sredine usljed ljudskih aktivnosti kao što su ispuštanje otpadnih voda, zatrpavanje dna mora i izvođenja građevinskih radova duž morske obale
• Podaci o posebnim genetskim adaptacijama u okviru populacija P. nobilis koje naseljavaju Bokokotorski zaliv koji bi doprinijeli značaju ovih populacija
• Edukacija javnosti, naročito lokalne zajednice, o važnosti zaštite palasture uz promociju novih mogućnosti za zaštitu životne sredine ekosistema Bokokotorskog zaliva
• Podaci o ekološkom značaju populacija nobilis biće upotrijebljeni za planiranje budućih zaštićenih prirodnih oblasti u Boki. Očekujemo da se smanji direktan uticaj na ovu vrstu, kao što je izlov školjki kao suvenira. U saradnji sa državnim institucijama očekujemo da poboljšamo svijest javnosti o ranjivosti životne sredine mora i prijeko potrebnom smanjenju negativnog uticaja ljudi

Zahvalnica: Projekat je finansiran uz podršku Fondacije Princ Albert II od Monaka   http//www.fpa2.com

Ovaj dokument je izrađen uz finansijsku pomoć Fondacije Princ Albert II od Monaka. Sadržaji ovog dokumenta su isključiva odgovornost Instituta za biologiju mora, Kotor i ni pod kakvim okolnostima se ne može smatrati da odražavaju stavove Fondacije Princ Albert II od Monaka.

Kontakt:

Dr Danijela Joksimović - rukovodilac projekta

Tel./Fax: +382 32 334 570

E-mail: danijela.j@ac.me