Japanska jabuka - porijeklo, značaj, ekološki uslovi,sortiment i agrotehnika

JAPANSKA JABUKA – KAKI

Diospyros kaki

PORIJEKLO I  ZNAČAJ

Prirodna domovina ove voćke je Kina, dok je u Japanu uvedena u kulturu prije više vjekova. U ovim dvijema zemljama japanska jabuka se gaji na velikim površinama i u intenzivnoj kulturi sa mnogobrojnim sortama. Njena je kultura u ovim zemljama vrlo stara.          Japanci ovo drvo nazivaju "kaki", što na njihovom jeziku označava "plod", "voće", što označava izvanredno, posebno voće, dok ga Kinezi nazivaju "shitze".              
            Datum uvođenja ove voćke u Evropu ne zna se tačno. U Francuskoj je vjerovatno  uvedena prvi put 1860 godine.

            U Italijui je japanska jabuka uvedena nešto kasnije, jer se prije 1876. godine ona ne spominje.

            U Sjedinjenim Američkim Državama japanska jabuka nije mogla biti uvedena prije 1856. godine, ali su tek 1870. godine bile donesene kalemljene sadnice  sa boljim sortama.        
            Datum uvođenja japanske jabuke na Crnogorskom primorju nije poznat. Cijeneći po starosti najstarijih stabala u okolini  Bara može se pretpostaviti, da japanska jabuka nije ovdje starija od 100 - 110 godina (početak dvadesetog vijeka).

Ispitivanjem porijekla najstarijih stabala, ustanovilo se, da ona vode porijeklo iz istočnog Mediterana (Turska, rjeđe Grčka).

 RASPROSTRANJENOST

         Rod Diospyros kaki raste u divljem stanju u planinama Kine i Japana, gdje se njena kultura još u davnoj prošlosti široko razvila. U ovim zemljama kaki pretstavlja jednu od glavnih vrsta voća. U Kini se starost pojedinih stabala cijeni na oko 400-500 godina.

            Počev od druge polovine XIX vijeka, ova voćka se počela širiti i po mnogim drugim oblastima tropskih i suptropskih klimata, ali u tropskim uspijeva samo na velikim visinama. Tako je ona uvedena u kulturu u svima zemljama mediteranske oblasti zatim u toplim oblastima Sjeverne Amerike, počev od Floride na jugooistoku pa do Kalifornije na zapadu, obuhvatajući cijelu zonu gajenja pamuka.

U Australiji japanska jabuka je takođe znatno proširena u kulturi ali još nije uzela velike razmere.

Južno Afrička Unija takođe poznaje kulturu ove voćke. U oblastima Kap, Natal i Transval, japanska jabuka se gaji ali više po individualnim vrtovima, dok je u plantažama još uvek malo ima. Ima je i u Indiji, ali se u ovoj zemlji ona ne gaji u većim razmjerama.                  

Japanska jabuka se gaji na Crnomorskoj obali od Sočija do Batumija, zatim u istočnoj Gruziji i u Azerbejdžanu. Poslednjih godina podižu se manji plantažni zasadi i u južnoj Makedoniji (oko Valandova).            U mediteranskom dijelu Crne Gore japanska jabuka je relativno malo proširena u kulturi, tako da u proizvodnji južnog voća ona nema većeg komercijalnog značaja s obzirom na relativno malu proizvodnju. Na ovom području nema plantaža japanske jabuke, ali većina domaćinstava ima po jedno ili dva stabla na okućnicama. Nekada se, mada u malom obimu ona može naći i na lokalnim pijacama. U zetsko-bjelopavlićkoj ravnici postoje takođe stabla u baštama i na okućnicama ali ni ovdje plantaža nema.

                                      AGROEKOLOŠKI USLOVI

        
            Klima - Nekada se smatralo da se japanska jabuka može gajiti samo u zoni maslina i agruma. Međutim praksa je pokazala, da se ona može gajiti i van ovih oblasti tj. i u oblastima sa umjerenom klimom pod uslovom da se ne sadi u dubokim i vlažnim dolinama. Tako se u Francuskoj japanska jabuka gaji u nekim krajevima u oblasti Pariza, a u Italiji u Padovskoj ravnici,  gdje se temperatura spušta preko zime  i  do -20 ^oC. Međutim, realnije je temperaturu od -15 ^oC do -18 ^oC označiti kao kritičnu za japansku jabuku. Uzevši to u obzir, kao i pojavu globalnog zagrijavanja možemo sa sigurnošću pretpostaviti, da će kod nas areal rasprostranjenja japanske jabuke izaći i iz okvira ne samo mediteranske već i izmijenjeno mediteranske klime.

            Zemljište - Japanska jabuka nije tako osjetljiva prema kvalitetu  zemljišta. Gajenje ove voćke uspešno je i na slabijim terenima, aridnim pa čak i malo krševitim.

Japanski stručnjaci tvrde da je prinos veći, boja i kvalitet plodova bolji, kada su stabla posađena na težim, ali dobro dreniranim  ilovačama. U Kalifarniji je takođe bilo zapaženo da  japanska jabuka ima veći porast na težim nego na plitkim i pjeskovitim  zemljištima. Na Floridi su dobijeni povoljni rezultati sa gajenjem ove voćke na svijetlim pjeskovitim ilovačama, naročito ako one ne oskudevaju u vlazi.
            Na reakciju zemljišta nije mnogo osetljiva, jer podnosi kako kisjelkasta tako i malo bazna zemljišta  sa različitijem sadržajem kreča.

BIOLOŠKE OSOBINE

            Japanska jabuka je listopadno drvo, koje može da naraste u visinu 10-12 metara, mada ima i žbunastih sorti, koje rastu znatno niže. Krošnja drveta je manje-više kupasta ili okruglasta i otvorena.

          Listovi su naizmjenični, krupni, ovalno-eliptičnog oblika, malo kožasti, boje tamno-zelene na licu, a svjetlije na naličju. Pupoljci se nalaze u pazuhu listova, većinom su krupni, koničnog oblika i na vrhu šiljati.       
            Cvijet je bijelo-žućkaste boje, sastavljen, od čašice sa četiri listića, koji trajno ostaju u krunici koja se takođe sastoji iz četiri listića

            Jedno stablo može da sadrži tri vrste cvjetova u različitim kombinacijama: jedni potpuni, drugi muški i treći ženski.

Svi se ovi cvjetovi javljaju na grančicama koje se razvijaju u toku iste (tekuće) godine i pojavljuju se kratko vrijeme pošto su se grančice i listovi razvili.

Muški cvjetovi su obično grupisani po 3 zajedno, i nalaze se u pazuhu listova, imaju 16-24 prašnika u dva reda.

Ženski cvjetovi su usamljeni, nalaze se u pazuhu listova, imaju četvorodjelnu svjetlo-žutu krunicu, 8 abortivnih prašnika i plodnik sa 8 loža nad kojima se uzdiže kratak četvorodjelni stubić i mnogogranati žig.  
            Potpuni  cvjetovi po morfološkim osobinama zauzimaju sredinu između muških i ženskih cvjetova. Može se reći, da japanska jabuka odgovara u ovom smislu papaji, kod koje su potpuni cvjetovi razvijeni u isto vrijeme na stablima sa normalno muškim cvjetovima, ali nikada na onima sa ženskim cvjetovima.
           

Mlade sadnice dobijene iz sjemena, proizvode najpijre muške cvjetove, a muški cvjetovi na nekim stablima pojavljuju se svake godine, dok se kod drugih oni nepravilno pojavljuju ili se nikada ne javljaju.      
             Prema tome, kod raznih stabala mogu biti zastupljene sledeće kombinacije cvetova:           

1. a) stabla samo sa cvjetovima funkcionalno ženskim zbog sterilnosti prašnika;
   b) stabla samo sa cvjetovima funkcionalno muškim;    
            v) stabla samo sa hermafroditnim cvjetovima;     
            g) stabla  sa muškim i hermafroditnim cvjetovima;       
            d) stabla sa ženskim, muškim i hermafroditnim cvjetovima;               

Stabla koja imaju i muške i ženske cvjetove nijesu poželjna, a praktičari ih u zemljama sa razvijenom kulturom japanskih jabuka raspoznaju po izgledu, koji više potsjeća na divlju formu, jer ona daju sitnije plodove i u manjoj količini od onih koja imaju cvjetove isključivo funkcionalno ženske. Zato se u kulturi rijetko susrijeću stabla, koja imaju istovremeno muške i ženske cvjetove.

Stabla koja imaju samo muške cvjetove ne gaje se jer ne daju plodove. Međutim, prisustvo stabala  sa muškim cvjetovima za oprašivanje sorti sa ženskim cvjetovima ima praktičan značaj.        
            Na osnovu ovakvih pojava u građi generativnih organa, sve sorte japanskih jabuka grupišu se u tri grupe:

I Konstantno ženske sorte

II Konstantno muške sorte

III Sporadično muške ili ženske sorte 

         Kod prve grupe cvjetovi su redovno sa tučkovima, nikada i sa prašnicima, dok su kod druge grupe ctvetovi uvijek samo sa prašnicima.    
         Oprašivanje se vrši pomoću insekata.

 P  L O D 

         Plod japanske jabuke je bobica pljosnatog ili kupastog oblika, veličine 2,5-7,5 cm u prečniku. Za plod je čvrsto prijenja čašica i u potpunoj njegovoj zrelosti. Spolja je omotan pokožicom  žuto-narandžaste boje.

U parenhimskom tkivu, koje sačinjava meso, ističu se dosta jasno (u poprečnom preseku ploda) 8 loža.  Svaka loža sadrži po jednu sjemenku (u slučaju oplođenja). Broj sjemenki varira od 1 do 8 u zavisnosti od toga da li je oplođenje bilo potpuno ili samo djelimično.

Kada je plod bez sjemenki znači da je nastao putem partenokarpije. U centralnom dijelu ploda jasno se ističe parenhimsko tkivo boje žućkaste i obično svjetlije nego boja mesa.

            Meso je žuto-narandžaste boje, meko, sočno, nekada skoro tečno, slatkog i prijatnog ukusa. Ako se plod razvija iz oprašenog cvijeta, meso ima čvršću koezistenciju, boje je obično mrke i slađeg je ukusa.     
            Plodovi koji se obrazuju putem partenokarpije i putem normalnog oplođavanja po pravilu ne razlikuju se po obliku i  spoljnim osobinama, ali se razlikuju po svojim unutrašnjim svojstvima. Plodovi nastali bez prethotdog oplođavanja su bez sjemena, meso im je žitkije žuto ili zagasito i  bogato taninom koji daje plodu opori ukus.  

Takav plod se može jesti samo kada "ugnjili".

Ako plodovi sadrže jednu ili dvije sjemenke organoleptičke modifikacije mesa mogu biti ograničene samo na one djelove, koji se nalaze u blizini loža sa sjemenkama, dok ostali djelovi mesa zadržavaju opori ukus.

Ovakva diferencijacija mesa prouzrokavana je biološkim uticajem koji vrši oplodnja na razviće sjemenki.   
         Zbog ovakvog ponašanja pldova prema oprašivanju, neki autori tvrde da pitoma japanska jabuka proizlazi iz više nego jedne divlje vrste. Vjerovatno je ranije Diospyros kaki bila jedna vrsta, ali su kasnije dveje ili više vrsta, ukrštene i rasle u kulturi vjekovima. Moguće je da D. kaki proizalazi od dvije različite vrste, jedne koja daje tamnomesnati plod i druge koja daje svjetlomesnati plod.

Hemijski sastav ploda

VRSTE        

          Za gajenje  japanske jabuke veći značaj imaju samo tri vrste: Diospyros lotus, Diospyros virginiana i Diospyros kaki.        
            Diospyros lotus (Kavkaska jabuka) -  To je drvo 7-8 metara visine, porijeklom iz zapadne Azije, ali se u spontanoj vegetaciji nalazi i u oblastima mediteranske klime. Ima sitne kopljaste listove, te se jasno razlikuje od D. kaki, ali raspored pojedinih vrsta cvjetova kod raznih indiividua je identičan kao kod D.kaki.

Stabla sa isključivo muškim cvjetovima često se susrijeću. I kod D.lotus postoji obrazovanje plodova putem partenokarpije i putem normalnog oplođavanja. Plod, je veličine jedne trešnje, a ako se razvio poslije normalnog oplođavanja sadrži obično 8 sjemenki boje svjetlokestenjaste. Upotrebljava se kao podloga za kulturne sorte D. kaki.     
            Diospyros  virginiana (Virdžiniska jabuka) -  Jedina vrsta iz roda Diospyros koja vodi porijeklo iz Amerike i to iz Virdžinije, gdje je vrlo rasprostranjena i upotrebljava se kao dekorativno drvo za ukrase parkova i vrtova. Zbog svoje otpornosti na zimu u SAD ona ide daleko na sjever. Stablo ima ovalno-duguljaste listove, krupnije nego kod Diospyros lotos i može da naraste u visinu do 20 m. Sastav cvasti i raspored pojedinih vrsta cvjetova kod raznih individua indentičan je kao i kod D. kaki ili D. lotus. Plodovi su različitog oblika i dimenzija, krupniji nego kod D.lotus, veličine jedne sitne jabuke. Iz oplođenih cvjetova razvijaju se plodovi koji sadrže do 8 sjemenki, krupnijih nego kod D.lotus.     
             Diospyros kaki (Japanska jabuka) - Raste kao visoko drvo (8 do 15 metara) okruglaste ili piramidalne krune. Živi 100 do 200 godina, a u Kini se nalaze stabla stara i do 500 godina. Rano počinje da plodonosi (u trećoj, četvrtoj godini). Kora mladih stabala je sivopepeljasta i glatka, a kasnije jako ispuca. Listovi su glatki, ovalni ili ovalno-elipsoidni. Sa gornje strane su tamnozeleni, a sa donje svijetlozeleni.

         Optimalna temperatura za rast japanske jabuke je  18 do 25 ^oC, ispod 8 ^oC prestaje da raste, kao i pri temperarturi od preko 35 ^oC. Japanska jabuka obrazuje muške, ženske i dvopolne cvjetove. Samo ženski donose rod. Muški i dvopolni se nalaze u grupama po 3 do 5, a ženski su pojedinačni.

RAZMNOŽAVANJE 

           
            Razmnožavanje se inače može vršiti sjemenom, ili kalemljenjem. Prva metoda nema praktičnog značaja u proizvodnji sadnica japanske jabuke.       
            Razmnožavanje kalemljenjem je najpodesniji način za proizvodnju sadnica. Za podloge se danas upotrebljavaju isključivo dvije vrste: D. lotus i D. virginiana, a samo u Japanu upotrebljavaju i jednu oporu sortu D. kaki zvanu "shibu-kaki", ili često puta i sijance obične kaki.     
          D. lotus razvija duboko korijenov sistem, te je podesnija kao podloga za suva  zemljišta i uopšte za sušnije krajeve. D. virginiana razvija nešto pliće korijenov sistem, ima i površinske žile iz kojih izbijaju izdanci i prema tome ona je manje podesna kao podloga za suva zemljišta.

Kao podloga D. lotos omogućava plemkama kalemljenim na nju mnogo duži život nego američka kaki D. virginiana. Iz ovih razloga u Kini, sve kulturne sorte japanskih jabuka dožive veću starost nego one u Americi. Postoje stabla, nekih sorti kalemljenih na D. lotus koja su stara stotinama godina i još uvijek vrlo rodna.        
            Obje ove podloge imaju slabu stranu, što se  prilikom presađivanja sadnica iz rasadnika na stalno mesto teže primaju (70-80%.).  
            Iz dosadašnjeg iskustva i zapažanja možemo konstatovati da D.lotus kod nas nije ispoljila kao podloga neke nedostatke, koji bi nas navodili da je zamijenimo nekom drugom podlogom.

Kalemljenje - S obzirom na vrijeme izvođenja kalemljenja japanske jabuke, sve načine kalemljenja možemo svrstati u dva vremenska perioda: a) zimsko kalemljenje i b) kalemljenje za vrijeme vegetacionog perioda.

Zimsko kalemljenje vrši se u februaru-martu sa najvećom primenom kalemljenja u procjep, zatim na isječak, rjeđe obično spajanje ili pod koru.

Kalemljenje u toku vegetacionog perioda vrši se u vremenu april-juni okuliranjem na budni pupoljak i u avgustu-septembru okuliranjem na spavajući pupoljak.       
            Zimsko kalemljenje je ranije obezbjeđivalo bolji uspjeh u proizvodnji sadnica.  

            Pri kalemljenju krajem  zime u rasadniku najviše se primenjuje kalemljenje u procjep i na isečak. Kada se kalemi u procjep podloge se horizontalno prekrate na visini 8-10 cm od zemlje, presek zaravni i cijepa po sredini. Vijoke dužine 6-7 cm pripreme se na uobičajeeni način za ovo kalemljenje, postave se u procjep, povežu i premažu kalemarskim voskom, a zatim se kalemovi u cijelom redu prekriju zemljom.

 Za kalemljenje na isječak podloge se takođe prekraćuju na 8-10 cm iznad zemlje. 

Kalemljenje za vreme vegetacionog perioda vrši se okuliranjem na budni i spavajući pupoljak. Okuliranje na budni pupoljak vrši se u aprilu ili početom maja. To zavisi svakako od klimatskih osobina dotičnog mjesta.  Okuliranje na budni pupoljak komplikuje se time, što  nije uvek lako sačuvati vijoke u svježem stanju. Najbolje ih je držati zamotane u najlonu (dobro istisnuti vazduh) i u običnom frižideru.            Za okuliranje na spavajući pupoljak preporučuje se da se vijoke uberu na 6-10 dana prije njihove upotrebe za okuliranje i čuvaju na vlažnom i prohladnom mjestu, a najsigurnije ih je zamotati u blago navlaženu krpu i ostaviti u frižideru. Ovo okuliranje se izvodi počev od kraja avgusta pa skoro do kraja septembra, a ono obično daje manji procenat primljenih okulanata od prolećnog koje se izvodi u periodu jake cirkulacije sokova i koje može da dá i do 90 % primljenih okulanata.     

             
                                       AGROTEHIKA

Izbor sorti                  
           Iako u Japanu i Kini postoji brlo veliki broj sorti, u Evropi, u mediteranskim zemljama se gaji jsamo  manji broj. U Crnoj Gori sortiment japanskih jabuka nije još proučen ali iz poznavanja stanja na terenu, može  zaključiti, da se kod nas u kulturi nalazi vrlo mali broj sorti, čija ekonomska vrijednost nije još dovoljno poznata.    
            Kao opšta preporuka za gajenje bile bi sorte čiji plodovi ako su nastali putem normalne oplodnje obrazuju sjemenke, dobiju tamno meso i mogu se jesti prije omekšavanja, međutim isto stablo u odsustvu oprašivanja ima opori plod pri berbi, koji se može jesti tek kada ugnjili. Među ovim sortama naročito se  ističe sorta "Kaki tipo".                         
            Rodnost izvesnih stabala ili grupe stabala u nekim godinama, a odsustvo roda u drugim, (čak i kada ženskih cvetova ima u velikom broju svake godine), može biti objašnjena činjenicom, da ima izvesnih kulturnih sorti D.kaki koje proizvode muške cvetove u nepravilnim intervalima vremena. Ovi se mogu naći na nekim stablima jedne godine, a druge godine ih nema. Mnogo godina može proteći prije nego što  se oni  ponovo pojave. Može se čak desiti da se više nikada ne pojave.  
           Istraživanjem je na Floridi ustanovljeno da sorta Gailku može služiti kao dobar oprašivač. Sadnjom jednog stabla ove sorte na 7-8 stabala drugih sorti, rodnost se može osigurati.    U pogledu plodonošenja japanskih jabuka ima i drugih zapažanja. Ustanovljeno je da pod izvesnim sezonskim i klimatskim uslovima neke sorte D. kaki dobro rađaju bez oprašivanja (onda imaju plodove bez sjemena), dok pod drugim uslovima se to ne događa.

Jedne godine one mogu mnogo da cvjetaju, da zametnu plodove i da se stabla opterete rodom, druge godine sa istom količinom cvijeta, ne mogu da donesu ni jedan plod do zrenja ako nijesu bile oprašene.        
            Na Crnogorskom primorju biološke osobine postojećih sorti japanskih jabuka nijesu poznate. Nije poznat sastav njihovih generativnih organa niti njihove potrebe za oprašivanjem u cilju normalne rodnosti, jer ispitivanja u tom pravcu nijesu još vršena. Na osnovu dosadašnjeg iskustva u gajenju japanske jabuke u okolini Bara,  naše postojeće sorte, kojih ima vrlo malo, rađaju redovno i bez oprašivanja.   

S a d n j a 

            Za plodnija zemljišta uzima se rastojanje 6-8 m između redova, a 5 m u redu između stabala ako se sadi u pravougaoniku, a 6-7 m u svima pravcima ako se sadi u kvadratu (što se inače ne preporučuje).            
             Prilikom sadnje treba pođubriti svaku sadnicu sa 10-15 kg. stajnjaka 200 -300 grama N:P:K (10:20:30). Ova đubriva se mogu dodati za polovinu doze na dno jame, a drugu polovinu iznad korijena. Za sadnju se preporučuje da se uzimaju što mlađe sadnice od 1-2 godine starosti, zbog težeg primanja podloge D. lotus, koja je vrlo oskudna u sitnim korjenovim dlačicama.

         Sadnja sadnica koje su odgajene u saksijama može se obavljati tokom čitave godine.

        
                                                R e z i d b a

Formiranje krune za naše klimatske uslove ne bi trebalo da bude na visini većoj od jednog metra tj. da varira od 80-100 cm prema lokalnim uslovima.

Prve godine prorijediti grane ne ostavljajući  više nego 4 da obrazuju krunu drveta. Druge godine orezati ove najmanje na polovinu, a treće i četvrte godine rezidba treba da se nastavi, kako bi se obrazovao tipičan kotlast oblik.

Pri rezidbi na rodnost koju takođe treba praktikovati, potrebno je imati u vidu da japanska jabuka donosi rod na grančicama iz tekuće godine tj. koje se formiraju u toku istog vegetacionog perioda..

Na rodnim granama se mogu ostaviti samo nekoliko drvnih pupoljaka pri osnovi i 3-4 rodna pupoljka iznad ovih. Zanemarujući rezidbu, proizvodnja plodova se smanjuje, vegetacija slabi, a pojačava se otpadanje plodova.  Zbog navedenog se mora vršiti rezidba.

            Pošto stabla počnu da rađaju, američki autori preporučuju slabu rezidbu japanskih jabuka, zbog njihove stalne tendencije da prerode, usled čega se novo drvo ne stvara u dovoljnoj količini. Zato oni preporučuju sistematsko proređivanje plodova, jer oslabljeno stanje zbog prevelike rodnosti, prouzrokuje slabost stabla, koje brzo postaje podložno bolestima i štetočinama.

 Obrada zemljišta i đubrenje

       
         Redovna obrada zemljšta u bilo kojem voćnjaku ista je sa onom kod obične jabuke. Za aridne rejone preporučuje se krajem jeseni jedna dublja obrada zemljišta na dubini od 20-25 cm, dok se u rejonima sa boljim rasporedom padavina ovakva obrada može učiniti i krajem zime. Za naše klimatske uslove, sa neobično velikom količinom padavina u jesenje-zimskom periodu, više se može preporučiti dublja obrada krajem zime odnosno ranije s proleća.    
            Preko ljeta u toku intenzivnog vegetacionog perioda, potrebna su 2-4 kultiviranja (plitke obrade) u voćnjaku, u zavisnosti od tipa zemljišta i od učestalosti padavina. Ova obrada zemljišta izvodi se obično do kraja juna ili do polovine jula.

            Đubrenje treba vršiti svake godine ili svakih 2-3 godine uzevši u obzir redovno i obilno rađanje japanskih jabuka. Preporučuju se  sledeće norme đubriva po ha: stajnjaka 50-60 tona  i 1.500 kg NPK (na primjer 8:16:24). Unošenje stajnjaka se može kombinovati sa istovremenom upotrebom i mineralnih đubriva.

 Navodnjavanje

U gajenju japanske jabuke primenjuje se navodnjavanje koje vrlo povoljno utiče na rzviće plodova, na njihov kvalitet kao i na prinos. Za prve tri godine, rastenje stabala treba da bude praćeno navodnjavanjem, da bi se obrazovalo simetrično uspravno drvo. Ovo nije lako, jer se neke sorte suviše mnogo razvijaju u širinu, i vodeće grane često budu preopterećene, te postaju lako lomljive.  

 U prosječnim ljetnjim uslovima dovoljna su 2-3 navodnjavanja. U odsustvu bilo kakvog  navodnjavanja i sa slabom obradom zemljišta, plodovi će redovno biti sitniji.

 Berba, čuvanje i upotreba plodova 

Plodovi japanskih jabuka mogu se brati u jednom dosta dugom periodu vremena, počev od momenta kada plodovi počnu da dobijaju žuto-narandžastu boju počekom oktobra pa sve do kraja novembra kada oni počnu da gnjile na drvetu. Ustanovljeno je da se šećer nalazi u plodovima počev od jula i da se njegova količina postepeno povećava do decembra.
                        Plodovi ubrani 16 oktobra imali su šećera , 12,55%
                        "           "     25 oktobra       "        "          14,31%       
                       "           "     2 novembra     "         "         15.47%        
                        "           "    16 novembra    "         "         16,82%        
         

Kod plodova koji se razvijaju putem partenokarpije i koji se ne mogu jesti pri berbi, od berbe do zrelosti za potrašnju može proći čitav mjesec dana, dok kod plodova koji su se razvili putem normalnog oplođavanja, u većini slučajeva plodovi se mogu jesti već pri samoj berbi.                       

Berbu ne treba početi odmah čim su pojedini pladovi dostigli odgovarajući stepen šećera, veličinu i žućkastu boju, nego onda kada spoljni znaci plodova dozvoljavaju da se ocijeni, da će ubrani pladovi iako nejestivi pri berbi, postati dobri za potrošnju kada ugnjile.

Rano ubrani plodovi ne ugnjile, ili ako ugnjile, ne dobijaju željene organoleptičke osobine za potrošnju, te su niskog kvaliteta, a često puta i neupotrebljivi.

Plodovi dobijeni normalnom oplodnjom, koji se obično mogu jesti pri samoj berbi, takodje poboljšavaju svoje organoleptičke osobine ako se drže izvjesno (kraće) vrijeme u skladištu.  
            Berba plodova treba da se vrši makazama. Ubrani  plodovi treba pažljivo da se slažu u plitke korpe obložene mekom materijom. Iz ovih korpi plodovi se preručuju u veće korpe za transport do skladišta, kojom prilikom se vrši otstranjivanje oštećenih plodova.   
            Sortiranje i klasiranje plodova vrši se i kod japanskih jabuka. Primjer klasiranja plodava na 4 klase:     
                            I         klasa                plodovi   mase     250-350 gr.
                            II        klasa                                                    200-250 gr.     
                            III       klasa                                          150-200 gr.   
                            IV       klasa                                           100-150 gr.             Plodovi prve klase pakuju se u sandučiće u jednom sloju, druge i treće klase u 2 -3 sloja, a četvrte klase pakuju se u rifuzu.
            Čuvanje u skladištu treba da bude tako da se ubrani plodovi potpuno suvi, poređaju u jednom sloju na materiji koja upija vlagu, tako da leže na rozeti koju obrazuju ostaci čašičinih listića i da se međusobno ne dodiruju. Najčešće se polažu na slamu koja dobro služi za ovu svrhu. Još bolja je pljeva od pirinča kako Japanci praktikuju ili strugotina od drveta. Prostor za smeštaj treba da bude suv i da se može održavati u tami, a prvenstveno da bude  prohladan i sa stalnom temperaturom da bi sazrijevanje teklo lagano i postepeno. Na ovaj način se plodovi mogu sačuvati i poslije januara.     Prema podacima Kaliforniske ogledne stanice plodovi se najduže mogu sačuvati u svežem stanju na temperaturi od + 1 ^oC, 

                      Vrijeme čuvanja plodova japanske jabuke

            U sjevernoj Kini prema izvještaju američkih istraživača plodovi japanskih jabuka se čuvaju u zamrznutom stanju u kanalima-jarkovima 35 cm širine u slojevima do 7 redova. Kada plodovi potpuno promrznu, kanali se pokrivaju debelim slojem suve trave u cilju zaštite plodova od temperaturnih kolebanja. Prije upotrebe zamrznuti plodovi se otkravljuju u hladnoj vodi, posle čega se oni ne razlikuju ničim od svežih po ukusu.    
            Činjeni su mnogi pokušaji da se ubrza proces sazrevanja plodova, osobito na Istoku. Za ubrzano sazrevanje japanskih jabuka pomoću etilena plodovi su bili ubrani u nezrelom stanju žute boje sa oporim ukusom. Pri koncentraciji od 1 zapreminske jedinice etilena na 1000 zapreminskih jedinica vazduha, a pri temperaturi od 18-20 ^oC i srednjoj relativnoj vlažnosti vazduha od 80 % jabuke su sazrele za 4 dana, dok je sazrevanje na običnom vazduhu trajalo 15 dana. Ovako sazrele jabuke bile su odličnog kvaliteta i ukusa. Ovo je vrlo važno za transport u zelenom stanju jer potpuno zrele ne podnose transport.       
            Plodovi gube trpkost i ako se drže u toploj  vodi na temperaturi od 30-40 ^oC za 12 časova.

U Kini plodove poređane u glinene sudove prelivaju sa 10 % kreča (krečnog mlijeka) gdje ih drže za vreme od 2-7 dana u zavisnosti od sorte i stepena zrelosti.   
            Ovako tretirani plodovi ne mogu izdržati duži transport zato ih treba tretirati u mjestu potrošnje.

Plodovi se mogu jesti u prirodnom stanju onakvi kakvi su ili začinjeni sa rumom, ili drugim likerima, kada dobijaju izvrstan ukus i mogu da se takmiče sa bilo kojim drugim najfinijim voćem. 

I u Japanu se bave  sušenjem plodova nekih sorti, zbog čega su ove naročito cijenjene. Osušeni plodovi podsećaju na suve smokve. Metoda sušenja na suncu je prosta. Kora  se skine sa ploda jednim  specijalnim nožem i tako oljušteni plodovi objese se sa grančicama koje su vezane kanapom za jedno uže ili za motku i izlažu suncu. Oni gube postepeno svoj oblik, postaju vrlo tamni i pokriju se kristaliziranim šećerom. Plodovi za sušenje treba da se beru kada su već dobili žutu boju ali su još čvrsti.

                                     Otpadanje plodova

Otpadanje plodova koje se skoro redovno javlja kod svih vrsta voćaka, zapaženo je i kod japanske jabuke. Kod nas se obično događa prvo otpadanje plodova krajem juna, a nekada i drugo krajem jula. Nekada se dešava u manjoj meri da otpadaju i već razvijeni plodovi prije zrenja. Među mnogobrojnim uzrocima otpadanja plodova kod japanske jabuke ističe se sledeće:
             a) odsustvo oplođavanja u obrazovanju ploda;     
          b) stanje ishrane stabla i u vezi s tim količina i kvalitet sokova tj. postojeći odnos između ugljenih hidrata i mineralnih materija;       
          v) sadržaj vode  u zemljištu i hranljivih materija koje utiču direktno na stanje ishrane za vrijeme perioda plodonošenja i onog koji neposredno prethodi;         
         g) delovanje štetnih meteoroloških i patoloških faktora;  
         d) izvršenje ili nedostatak praktične nege počev od rezidbe do odgovarajućih obrada zemljišta.    
            Oplodnja izgleda ima najveći uticaj na stepen otpadanja plodova čak i kod onih sorti  kod kojih se normalno plod razvija putem partenokarnije.

Interesantno je napomenuti da u Japanu praktikuju upotrebu kuhinjske soli da bi spriječili otpadanje plodova. U tom cilju zakopavaju oko korijena stabla snopove slame koji su služili za pakovanje soli ili ih objese o stablo  pa čak vrše i zalivanje stabala slanom vodom. Korisnost ove prakse nije provjerena u  drugim zemljama van Japana.       
           

SORTIMENT

         Na Istoku osobito u Japanu postoji veliki broj sorti, opisano ih je oko 800, ali mnoge od njih su tako niske vrijednosti, da nemaju ekonomskog značaja za gajenje, zbog čega se računa da oko 90 imaju proizvodnu vrijednost. U ostalim zemljama gdje se kaki proširila u kulturi gaji se jedan manji broj sorti.              
            Što se tiče pomološke klasifikacije sorti, japanski autori ih klasiraju prema tome da li su slatke ili opore kada se uberu dok su još čvrsti plodovi.

Međutim, Hume ističe da takva klasifikacija nije pravilna, pošto jedna ista sorta može doći u grupu slatkih ako sadrži semenke, a u grupu oporih ako je bez sjemena.

Isti autor piše o boji i osobini mesa kod japanskih jabuka sledeće: "Neke sorte imaju tamno obojeno meso, druge svjetlo obojeno. Svijetlo i tamno meso razlikuju se u strukturi i konzistenciji radikalno, a isto tako i u izgledu jer i ako se nalaze u istom plodu, nijesu nikada pomiješani, već uvijek razdvojeni. Tamno meso nije nikada oporo, svijetlo meso je oporo sve dok plod ne ugnjili. Plod sa tamno obojenim mesom je naboran i mesnat, slično jabuci i može se jesti prije nego što ugnjili. Neke sorte sa potpuno obojenim mesom poboljšavaju se čim omekšaju kao na primer: Hyakume, Yeddaichi, a druge su najbolje dok su tvrde.                        

Razviće sjemenki u plodu izaziva kod različitih sorti različite efekte. Kod nekih sorti meso ploda je uvijek svijetlo obojeno, bez obzira da li se semenke obrazuju ili ne.

 Kod drugih meso je svijetlo obojeno kod plodova bez samenki, ali u slučaju da plod sadrži jednu do dvije semenke, oko ovih se nalazi jedna zona tamnomrkog do skoro crnog mesa. Ako se razvije više semenki cio plod je tamno obojen.        
            Na osnovu razlike u boji mesa, a pod uticajem oprašivanja Hume je sve sorte japanskih jabuka svrstao u dvije osnovne grupe i to:       
            I grupa: konstantne (nepromenljive) sorte, koje ne pokazuju promenu boje mesa pod uticajem oprašivanja, i     

II grupa: promenljive (varirajuće) sorte, kod kojih je meso ploda tamno obojeno pod uticajem oprašivanja, dok je svetlo obojeno u otsustvu oprašivanja.           

 Promjena u boji mesa u jednom slučaju je direktna posledica oprašivanja, a u drugom slučaju, oprašivanje nema nikakvog uticaja na boju mesa.

Sve sorte japanskih jabuka mogu se svrstati u jednu od ovih grupa. Hume ističe da je teško vjerovati da ima sorti koje bi bile obojene sa tamno obojenim mesom kada su bez sjemenki, a sa svijetlo obojenim kada su sa semenkama.

Međutim, Trabut konstajuje da između ova dva tipa postoje, i neki intermedijerni, jer se nailazi na kaki bez semenki i bez oporosti.  
            Po obliku plodova sorte i jedne i druge grupe Hume deli na četiri klase i to :              1.cilindrične,

2. kupaste,
3. sferične ili okrugle i
4. pljosnate.

Podesnim izborom sorti može, se postići da se japanske jabuke beru kroz čitavu jesen, počev od septembra pa sve do decembra.

Ovim se produžuje sezona potrošnje ovog slatkog i ukusnog voća. Na Crnogorskom primorju, mada sortiment japanskih jabuka nije još konačno ispitan, nije do sada zapaženo da postoje rane sorte, koje bi sazrijevale još u septembru mjesecu.        
         Na  Floridi sezona berbe počinje još u avgustu i traje do decembra pa čak i poznije, dok u Kaliforniji berba počinje u septembru i traje do decembra.

KONSTANTNE SORTE

 Kupaste

         U mediteranskom dijelu Crne Gore gaji se više sorti japanske jabuke ali njihova identifikacija još nije urađena. Od konstantnih sorti uglavnom se gaje kupaste i pljosnate.

N a s h i u a  - Kupasta sorta. Ima krupan plod, okruglastog oblika sa kratkim vrhom kao iglica na vrhu ploda. Dužina ploda je 8-8,5 cm širina oko 8 cm, boje svjetlonarandžaste do crvene.      

Meso je žute boje, nekada sa nekoliko tamnih pruga u njemu, oporog ukusa dok plod nije potpuno zreo, zatim sladak i vrlo prijatan za potrošnju, sjemenki obično nema. Spada u srednje rane sorte. Na Floridi ne daje muške cvetove. Bujnog je rasta sa tendencijom da rađa alternativno. U Japanu je ovo jedna od glavnih sorti za sušenje. 

C o s t a t a   - Plod je najčešće kupasto-kuglastog oblika, dužine oko 6 cm, debljine oko 5,5 cm, izbrazdan sa četiri brazde, lijepe žuto-narandžaste boje. Meso je svetložute boje, bez sjemena, tamno obojeno meso kada su semenke prisutne, vrlo rijetko se susrijeće. Ukusa oporog dok plod ne ugnjili, posle čega postaje slatko, izvrsnog ukusa. Stablo je srednjeg razvića i obrazuje najčešće piramidalan oblik.            

T a n e - n a s h i -  Plod je krupan, okruglasto-kupastog oblika, vrlo simetričan, dužine 8 cm, debljine 7-7,5 cm, boje svjetložute do tamno narandžaste. Srednja masa ploda oko 225 gr. Meso je žute boje, mekano, slatkog i prijatnog ukusa, bez sjemena. Rano sazrijeva. Stablo raste bujno, rodno je i samoplodno. U Kaliforniji pokazuje tendenciju da rađa alternativno. U Japanu se mnogo upotrebljava za sušenje, a u SAD se cijeni kao jedna dobra trgovačka sorta

Pljosnate           

T r i u m p h - Plod je pljosnatog oblika, srednje krupnoće, boje žućkaste do narandžasto-crvene, pokožice tanke. Meso je žuto-crvene boje, providno, mekano i sočno, ukusa oporog do potpune zrelosti ploda, kada postaje slatko i prijatno. Plod je bez sjemenki ili sa 5-8 semenki. Na Floridi zri od septembra do decembra i ne daje muške cvjetove.         .

J i r o - Plodovi su krupni, pljosnati, u poprečnom preseku jasno četvorouglasti, obično brazdati od vrha do osnove, te se plod dijeli na četiri dijela. Dužina ploda 5-5,9 cm, prečnika 6,5-8,2 cm, mase 200-260 gr. Vrh ploda je sa izdubljenim kvadratnim udubljenjem. Čašica kvadratna sa listićima koji idu u stranu od ploda pod uglom od 45^o, boje narandžasto-crvene. Pokožnica je srednje debljine, glatka i blistava. Meso je crveno-narandžaste boje, sočno, ukusa slatkog i prijatnog, bez trpkosti čak i u zelenom stanju. Sazrijeva krajem novembra ili čak u decembru. Stablo ove sorte ima kompaktnu i lisnatu krunu, dobro rađa i ne zahteva oprašivanje.       

   G o s h o -  Plodovi su krupni okruglo-pljosnati sa udubljenjem i u osnovi, prečnika 7,5- 8,5 cm, dužine 5-5,5 cm, mase preko 200 gr. Boja ploda narandžasto-crvena, pokožica tanka i glatka. Meso je narandžaste boje, konzistencije želea, vrlo sočno, prijatnog ukusa, trpko do potpunog sazrijevanja. Sjemenki obično nema ili ih rijetko ima. Srednje rana sorta, koja je u Japanu široko rasprostranjena, gdje se smatra kao jedna lijepa stona sorta.

PROMJENLJIVE (VARIRAJUĆE) SORTE

            Sorte koje pripadaju ovoj grupi mogu donositi plodove slične onima u prvoj grupi, ako cvjetovi nijesu bili oplođeni, ako su pak bili oplođeni, daju plodove sa mesom mrko čokoladne boje koje ostaje tvrdo i bez oporosti. U slučaju da se ne oplode sve jajne ćelije meso koje okružuje oplođene semenke čvrsto je i mrke boje dok ostatak mesa ostaje svijetle boje i sočan. Plodovi iz ove grupe mogu se jesti odmah pošto se uberu sa drveta kao i obične jabuke.            

                                Kupaste         

            G a i 1 e u -  Po veličini ploda spada više u sitne sorte, oblika duguljasto kupastog i završava se oštrim vrhom. Boja pokožice tamnocrvena. Meso je čvrsto, sočno i prijatnog ukusa. Redovno svake godine stabla ove sorte daju muške cvetove te se preporučuje za sadnju kao oprašivač u asocijaciji sa drugim boljim sortama koje zahtijevaju oprašivanje.              Preporučuje se da se jedno stablo ove sorte zasadi na sedam do osam  stabala drugih sorti. 

Okrugle

             Z e n g i   m a r o - Plodovi su sitni ili srednje krupni, dužine oko 5 cm, prečnika 5,9 cm sredlje mase 130 grama. Oblik ploda okrugao ili nekada duguljasto-okrugao sa malim udubljeljem na vrhu. Boja pokožice tamnonarandžasta do crvene, pokožica tanka. Meso je tamne boje skoro crne, sočno, vrlo slatko i lijepog ukusa. Blagodareći tome što se uvijek zameću sjemenke, plodovi su slatki i mogu se jesti i u nezrelom stalju. Sezona zrenja je septembar, oktobar. Svake godine proizvodi mnošto muških cvetova, te ne samo da ne treba oprašivača, već kao takva može služiti i za oprašivanje drugih sorti. Predpostavlja se da je ova sorta u manjem obimu zastupljena i kod nas.     

            H u a k u m e - Plod je krupan, ili vrlo krupan, dužine 6 cm, prečnika 8 cm, oblika okruglastoduguljastog i uvijek nešto spljoštena na oba kraja. Boja  pokožice svjetložućkasta. Meso je tamnomrke boje, slatkog ukusa, bez oporosti čak i kada je plod još čvrst. Po dobu sazrijevanja spada u srednje rane sorte. Stablo je bujno rodno, ali nikada ne daje muške cvetove (na Floridi). U Kaliforniji važi kao jedna od standardnih trgovačkih sorti.

 Pljosnate

            Y e d d o – i c h i - Plod je pljosnatog oblika, dužine 6 cm, prečnika 7,5 cm, boje tamnonarandžaste do crvene. Meso je tamnomrke boje sa primesom purpurne, slatkog ukusa, nije oporo i dok je plod još čvrst. Smatra se kao jedna od najboljih kaki sa mrkim mesom.

Y e m o n - ima krupan plod dužine 6 cm, prečnika oko 8 cm, oblika pljosnatog ili malo četvorouglastog. Boja pokožice svetložuta koja prelazi u crvenu. Meso je tamnocrvene do mrke boje, a u izuzetnim slučajevima ima svjetlo obojeno meso, sa nekoliko sjemenki ili bez njih, slatkog je i prijatnog  ukusa, izvrsnog kvaliteta. Sazreva pozno.

            K a k i  t i p o -  Stablo je bujno, uspravno, od kojeg se na raznim visinama razvijaju grane pod oštrim uglom, tako da drvo ima piramidalan izgled. Većinom daje velike funkcionalno ženskeženske cvjetove (zbog sterilnosti prašnika).       
             Plod je na kratkoj peteljci, sa trajnom čašicom okruglastog oblika, spljošten pri osnovi, a malo manje pri vrhu, boje svtložuto-narandžaste. Meso kod partenokarpnih plodova boje narandžaste sa rijetkim mrljama kestenjaste boje, čvrsto i oporo pri berbi, slatkog i izvrsnog ukusa kada ugnjili. Bez sjemena je. Kod plodova proizišlih od oplođenih cvjetova meso je slatko prije zrenja. Plod može u povoljnim uslovima da dostigne masu od 300-800 grama, inače prosječne je mase 220-260 grama.    
            Zrelost za berbu nastupa u drugoj polovini oktobra, a zrelost za potrošnju kada ugnjili, što se ne događa istovremeno kod svih plodova, te se proteže kroz cio mesec novembar. U Italiji se smatra kao jedna od najboljih sorti.   

            K i r o - k a k i -  Stablo je srednje bujnosti, sa sličnim osobinama Kaki tipo. Razlikuje se od ove po manjoj bujnosti, po lišću koje je sitnije i po plodu koji je obično sitniji (srednje mase 150-280 gr), okruglastog oblika ali nešto više spljošten na vrhu, koji se završava sa malim ulegnućem.