Po izgledu voća i povrća ne može se znati da li je prskano ističe prof dr Neđo Latinović sa Univerziteta Crne Gore
Da li će u nekom plodu biti ostataka pesticida ne zavisi od broja tretiranja, nego od toga kako ih koristimo. Ukoliko poštujemo preporučenu dozu i preporučenu karencu (period od zadnjeg tretiranja do berbe), u plodovima neće biti ostataka pesticida ili će oni biti ispod nivoa koji može da utiče na naše zdravlje, kaže za FOS profesor Biotehničkog fakulteta Crne Gore, Neđeljko Latinović.
On pojašnjava da se pesticidi koji se nalaze na crnogorskom tržištu ne razlikuju od onih koji se mogu naći u zemljama regiona.
„Sama registracija se zasniva na tome da se neki pesticidni preparat na našem tržištu može naći samo ukoliko je njegova aktivna materija dozvoljena na tržištu Evropske unije. Sve aktivne materije (hemikalije sa biološkim djelovanjem prema štetnom organizmu) koje se zabranjene u Evropskoj uniji, zabranjene su za upotrebu i kod nas. Ovakav sistem u Crnoj Gori funkcioniše od 2009. godine“, dodaje profesor Latinović.
U Evropskoj uniji, kako kaže, važe veoma stroga pravila vezana za registraciju sredstava za zaštitu bilja.
„Da bi jedan pesticid bio registrovan on prolazi opsežna istraživanja. U prosjeku, od sinteze nekog hemijskog jedinjenja pa do dolaska preparata na police u poljoprivredne apoteke prođe 10 godina. Oko 8 godina traju testiranja uticaja aktivne supstance na štetni organizam (fitopatogene gljive, insekti, korovi …) i životnu sredinu, a dvije godine traje sakupljanje dokumnetacije, i administrativni poslovi“, pojašnjava naš sagovornik.
Može li se na osnovu izgleda ploda prepoznati je li tretiran pesticidima?
Odgovor na ovo pitanje je negativan, jer prema riječima profesora Latinovića, većina sredstava za zaštitu bilja (dio pesticida koji se koristi u poljoprivredi) su bezbojna.
„Brigu o tome da li u nekom voću i povrću ima ostataka pesticida vodi Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove koja svake godine sprovodi Monitoring rezidua pesticida u hrani biljnog porijekla. Uzorci se uzimaju prilikom uvoza, kao i iz prodaje (marketi, pijace, plastenici, voćnjaci, njive i dr.). Ovaj monitoring se sprovodi prema pravilima Evropske unije i njegove rezultate možete vidjeti na sajtu Uprave“, dodaje on.
Obzirom na to da se veliki broj hemijskih supstanci i pesticida nalazi na listi preispitivanja Evropske unije i da se očekuje da će veliki broj njih biti uklonjen iz upotrebe, kao njihova zamjena navode se biološki pesticidi. Međutim, naš sagovornik ocjenjuje da oni ne mogu da zamijene sintetisana hemijska jedinjenja kao sredstva za zaštitu bilja.
„Kako u svijetu, tako i kod nas postoji veliki broj štetnih organizama koji mogu značajno ili u potpunosti da unište zasad ili usjev i neophodno je njihovo suzbijanje. Biološki preparati nemaju trenutno tu efikasnost kakvu imaju sintetisana hemijska jedinjenja. I u Crnoj Gori se trenutno radi u ovoj oblasti na dva projekta vezano za biofungicide. Oba projekta finansira Ministarstvo nauke i sprovode se na Biotehničkom fakultetu. Prvi je Inovativni projekat pod imenom: „Ispitivanje biološke efikasnosti novosintetisanih jedinjenja i biljnog ekstrakta prema najznačajnijim oboljenjima vinove loze u Crnoj Gori (BIOEXTRA)“, gdje se između ostalog vrši ispitivanje djelovanja biljnih ekstakata prema prouzrokovaču bolesti plamenjača vinove loze, a drugi je Bilateralni projekat sa kolegama iz Srbije gdje vršimo ispitivanje djelovanja ekstrakata mahovina prema biljnim patogenima“, dodaje profesor Latinović.
Najviše pesticida za zaštitu vinove loze
Kod nas se najviše sredstava za zaštitu bilja koristi u zaštiti vinove loze, i to fungicidi koji se koriste za suzbijanje prouzrokovača bolesti (plamenjača, pepelnica, crna pjegavost …).
„Vinova loza je veoma značajna poljoprivredna kultura za Crnu Goru i u tehnologiji njenog gajenja važnu ulogu ima zaštita od prouzrokovača bolesti i insekata. Ukoliko ne bi obavljali zaštitu vinove loze, njeno gajenje ne bi bilo moguće. Broj tretiranja ne zavisi o kojoj se zemlji ili području radi. Broj i potreba za tretiranjem prvenstveno zavisi od problema koje imamo u zasadu“, navodi Latinović.
On pojašnjava i da ukoliko primjenjujemo pesticide prema njihovoj preporučenoj namjeni i uputstvu, poljoprivredne kulture nisu osjetljive prema njima. Dodje da pesticide ne treba primjenjivati ukoliko nema uslova za ostvarivanje bolesti ili nema insekata.
Edukacija na svim nivoima
U oblasti edukacije se, kako kaže sagovornik FOS-a, dosta radi u posljednje vrijeme.
„Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove organizuje kontinuiranu obuku za poljoprivredne proizvođače, a Biotehnički fakultet za zaposlene u poljoprivrednim apotekama (prema ugovoru sa Upravom). Ova obuka je obavezna za registrovane poljoprivredne proizvođače i zaposlene u poljoprivrednim apotekama“, kaže profesor Latinović.
Takođe, podsjeća da ne treba zaboraviti da se na Biotehničkom fakultetu edukuju studenti koji između ostalog slušaju predmete iz oblasti zaštite bilja.
„Edukacija iz ove oblasti je značajna na svim nivoima, pa tako i nastavno osoblje sa Biotehničkog fakulteta ima mogućnost da u okviru ERASMUS + projekta “Harmonizacija i inoviranje studijskog programa doktorskih studija za unapređenje zdravlja biljaka i održivu poljoprivredu (HarISA)” unaprijedi svoje znanje kroz saradnju sa kolegama iz regiona i Evropske unije“, zaključuju on.
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja donijelo je, u februaru ove godine, Program monitoringa upotrebe pesticida na životnu sredinu za 2019. godinu.
Program se sprovodi kroz uzimanje uzoraka radi praćenja uticaja upotrebe pesticida na životnu sredinu, radi procjene ugroženosti životne sredine i zaštite zdravlja. Rezultati analiza iz ovog programa biće predstavljeni u Godišnjem izvještaju do 31. marta 2020. godine.
