O plagijarizmu u emisiji INDEX RTCG

U TV emisiji Index RTCG, prorektorica Univerziteta Crne Gore prof. dr Nataša Kostić je iznijela stav Univerziteta Crne Gore po pitanju plagijata, osnovne stavke Etičkog kodeksa u pogledu na plagijarzam, metode koje se koriste za otkrivanja i sankcionisanje. Njen odgovor, osim u videu, prenosimo u cjelosti (u nastavku). 

O pojavi plagijarizma i njenim posljedicama, za INDEX govore i eksperti Međunarodnog instituta za istraživanje i djelovanje protiv akademske prevare i plagijarizma (IRAFPA) Univerziteta u Ženevi, direktor IRAFPA Mišel Bergada(Michelle Bergadaà) i ekspert Pjer-Žan Bengozi (Pierre-Jean Benghozi).  

Eskperti su svoja iskustva prenijeli radnom timu Univerziteta Crne Gore u okviru projekta  "Jačanje integriteta i borba protiv korupcije u visokom obrazovanju", i procesa institucionalne sertifikacije Univerziteta Crne Gore u oblasti etike, sprečavanja prevarnog ponašanja i plagijarizma, koji se obezbjeđuje posredstvom IRAFPA, a podržava ga Savjet Evrope.

Stav UCG po pitanju plagijata

Univerzitet Crne Gore je izuzetno aktivan kada je u pitanju podizanje svijesti o potrebi jačanja akademskog integriteta, a samim tim i suprotstavljanja svim oblicima nečasnog akademskog ponašanja, u koje spada i plagiranje.  

U okviru projekta “Jačanje integriteta i borba protiv korupcije u visokom obrazovanju”, koji finansira Savjeta Evrope, realizovali smo brojna učešća na međunarodnim skupovima, studijskim boravcima ili radionicama na kojima su studenti, akademsko i neakademsko osoblje upoznati sa osnovnim postulatima akademskog integriteta.

Na nedavno održanom seminaru u Rektoratu Univerziteta pod nazivom “Etički principi u visokom obrazovanju”, evropski ekspert u ovoj oblasti, prof. dr Denis Farington, je govorio o međunarodnim iskustvima u promovisanju etičkih principa u akademskom okruženju. Među temama o kojima su diskutovali studenti i akademsko osoblje Univerziteta posebna pažnja je posvećena temi plagijata, kao i mjerama koje možemo preduzeti  u prevenciji plagijarizma.

Predavanje prof. Faringtona je jedna u nizu aktivnosti koje UCG sprovodi u sklopu procesa sertifikacije u oblasti zaštite akademskog integriteta, koji podrazumijeva dobijanje sertifikata pod nazivom “Odgovornost ustanove”. Ovaj sertifikat dodjeljuje “Međunarodni institut za istraživanje i rad na sprečavanju nečasnog akademskog ponašanja i plagijata” koji radi pri Univerzitetu u Ženevi. Sertifikat ne garantuje da institucija neće biti izložena plagijatu i prevari, ali omogućava sprovođenje politika i neophodnih procedura, i izraz je jasnog opredjeljenja institucije za dosljedno promovisanje i poštovanje postulata akademskog integriteta. Kada je riječ o studentima, program predviđa utvrđivanje odredbi u dijelu prevencije i izricanja sankcija sa ciljem smanjenja rizika od studentskog plagiranja.  

Stav UCG po pitanju plagijata jasno je sadržan i u odredbama Statuta Univerziteta i Etičkog kodeksa. Postupak utvrđivanja plagijata, prema Statutu, sprovodi posebna komisija koju imenuje Senat. Ovaj postupak je hitan i sprovodi se uz dužno poštovanje prava svih učesnika. Sve informacije prikupljene u toku postupka smatraju se povjerljivim do njegovog okončanja. Na osnovu prikupljenih dokaza Senat donosi odluku.

Etički kodeks

Etički kodeks Univerziteta sadrži standarde ponašanja prilagođene djelatnosti Univerziteta, kao i standarde neprihvatljivog ponašanja, uključujući zaštitu od plagijata. Ovaj dokument posebno tretira odgovornost akademskog osoblja i studenata u dijelu povrede intelektualne svojine.

Dužnost je studenata da pošteno i etično ispunjavaju svoje obaveze, da vode računa o tome da im je prvenstveni cilj akademska izvrsnost. Svi pripadnici univerzitetske zajednice moraju garantovati orginalnost svojih radova, kao i tačnost i poštenje u navođenju informacija o porijeklu ideja i navoda kojima su se u radu koristili. Svaka zloupotreba prava intelektualne svojine je neprihvatljiva, drugim riječima, Etičkim kodeksom je zabranjeno prisvajanje i prikazivanje rezultata tuđeg rada i istraživanja kao sopstveni izvorni doprinos.

Dakle, plagiranje, tj. prepisivanje iz tuđih autorskih djela i istraživanja bez navođenja izvornih autora i njihovih djela Etičkim kodeksom je zabranjeno, i smatra se najtežim oblikom naučnog i akademskog nepoštenja.

 Metode koje se koriste za otkrivanje plagijata

Svi master radovi i doktorske disertacije, kao i publikacije izdate u okviru izdavačke djelatnosti Univerziteta Crne Gore, prolaze provjeru originalnosti korišćenjem softvera za utvrđivanje plagijata, i tek po dobijanju potvrde od nadležnih organa Univerziteta dostavljaju se na uvid javnosti u Centralnoj univerziteskoj biblioteci. Od usvajanja Odluke o korišćenju iThenticate softvera za utvrđivanje plagijata,  dakle od 12. aprila ove godine, do danas realizovana je 151 provjera.

Rezultat primjene metode za provjeru plagijata je pozitivan ако postoje elementi koji se mogu tumačiti kao plagijat, a to su ako je bilo koji dio teksta direktno preuzet od drugih autora bez navodnika i originalnog izvora, ako je bilo koji segment metode ili ideje preuzet a da nije citirano originalno djelo u kome su navedeni, ukoliko postoji više od 30% sličnosti između doktorske disertacije/master rada kandidata i autorskih radova drugih autora a da nisu navedeni izvori, ili ukoliko kandidat ne navodi jasno djelove sopstvenih naučnih radova u master radovima ili doktorskim tezama.

U postupku provjere primjenjuje se automatizovana provjera autorskih radova, dostavljenih u elektronskom obliku, korišćenjem licenciranog softvera za detekciju plagijata iThenticate, čiju licencu posjeduje Univerzitet Crne Gore. Tijela koja vrše evaluaciju su Odbor za doktorske studije (za doktorske disertacije), Odbor za monitoring magistarskih studija (za master radove) i Uređivački odbor Univerziteta Crne Gore (za publikacije čiji je izdavač Univerzitet).

Softver se koristi prije svega u kontekstu prevencije plagijarizma. Za navedene radove, provjera putem softvera se vrši prije dostavljanja na uvid javnosti, kako bi se, u slučaju da se utvrdi da postoje elementi koji ukazuju na plagijat, preventivno djelovalo i izvršile potrebne korekcije. Kandidat je dužan da koriguje sporne djelove u roku od 30 dana od dana dostavljanja sugestija od strane tijela koja vrše evaluaciju. Ukoliko se korišćenjem softvera za utvrđivanje plagijata potvrdi da lice čije se autorsko djelo provjerava nije korigovalo sporne djelove, komisija tijela koje vrši evaluaciju dostavlja mišljenje Senatu, odnosno vijeću organizacione jedinice. Takvih slučajeva do sada nije bilo. Svaki fakultet takođe posjeduje softver za provjeru plagijata koji je na raspolaganju i studentima, koji ga mogu koristiti za provjeru sopstvenih seminarskih i diplomskih radova.

Sankcionisanje

Za utvrđivanje odgovornosti i izricanje mjera za povredu načela utvrđenih Etičkim kodeksom Univerziteta Crne Gore nadležan je Sud časti Univerziteta. Mjere koje Sud može izreći za povredu Etičkog kodeksa su javna opomena, javna osuda sa objavljivanjem na sjednici Senata i javna osuda sa objavljivanjem u Biltenu Univerziteta.  

Dosada nijesmo pred Sudom časti imali nijedan slučaj koji se odnosi na studentske plagijate, budući da se Sud časti, prema još uvijek aktuelnom rješenju, ne bavi time, jer u skladu sa Statutom, posebna komisija koju imenuje Senat utvrđuje plagijat. Tek nakon što je eventualno plagijat na ovaj način utvrđen Sud časti može po prijavi dalje da odlučuje, ali ovakvih slučajeva nije bilo.

Po novom zakonskom rješenju, koje je predviđeno prijedlogom Zakona o akademskom integritetu, koji je u skupštinskoj proceduri, Etički odbor Univerziteta će biti prva instanca za plagijate na UCG, pri čemu će on formirati stručnu tročlanu komisiju na osnovu čijeg nalaza će donijeti odluku. Senat takođe ostaje tijelo koje odlučuje, ali kao drugostepena instanca u ovom postupku, u slučaju podnošenja prigovora na odluku Etičkog odbora ustanove.

Plagiranje se, kao što sam već ranije navela, Etičkim kodeksom Univerziteta smatra najtežim oblikom akademskog nepoštenja i strogo je zabranjeno. U prijedlogu novog Zakona o akademskom integritetu rad za koji nadležni organ utvrdi da je plagijat smatraće se ništavnim, kao i ocjene, nagrade, zvanja i titule koje je lice steklo na osnovu takvog rada, što znači da će sankcija biti oduzimanje titula i svega ostalog što je proizašlo kao  rezultat plagiranja.

Ono što posebno želim da naglasim je da Univerzitet Crne Gore akcenat stavlja na prevenciju plagijarizma. Naši profesori i saradnici, u okviru odgovarajućih predmeta ili kroz uputstva za pisanje radova, edukuju studente o načinima pravilnog citiranja i pravilnog korišćenja rada i rezultata do kojih su došli drugi autori. Vjerujemo da je ovakav pristup ovom problemu, koji nije samo naša specifičnost, ispravan i da može da iznjedri odgovornog akademskog građanina, što i jeste jedan od naših ciljeva i dio misije Univerziteta.

https://www.cdm.me/drustvo/plagiranje-je-najtezi-oblik-akademskog-nepostenja/ 

http://mondo.me/a712790/Info/Drustvo/Plagiranje-je-najtezi-oblik-akademskog-nepostenja.html 

http://www.rtcg.me/vijesti/drustvo/222467/plagiranje-najtezi-oblik-akademskog-nepostenja.html