Istraživanja o biološkom suzbijanju štetnih organizama važna za nacionalnu i evropsku agendu zaštite životne sredine

Istraživanja iz oblasti biološkog suzbijanja štetnih organizama u zaštiti bilja su sada veoma aktuelna u svijetu, a u ovoj oblasti, kao i u ostalim naučnim disciplinama, važna je saradnja i umreženost sa naučnicima širom svijeta. To je kazao prof. dr Nedeljko Latinović, redovni profesor Biotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore.

Upravo o toj saradnji sa naučnicima iz dijaspore, profesor Latinović je govorio u okviru sesije Primjeri dobre prakse, na naučnom simpoziujumu UCG i Crnogorske akademije nauka i umjetnosti Nauka i male zemlje: Sinergija dijaspore, matice i prijatelja Crne Gore.

Tema njegovog izlaganja se odnosila na mogućnosti biološkog suzbijanja bolesti „katranska” kora bukve koju prouzrokuje fitopatogena gljiva Biscogniauxia destructiva Vujan.

UCG: Kako su nastala istraživanja na mogućnosti biološkog suzbijanja bolesti katranske kore bukve?

PROF. DR LATINOVIĆ: Istraživanja su nastala kao rezultat saradnje sa profesorom Vladimirom Vujanovićem (University of Saskatchewan, Kanada). Obuhvatila su analizu uzoraka uzetih u bukovoj šumi u nacionalnom parku Lovćen na kojima je identifikovana ova parazitna gljiva i brojni mikoparaziti koji se nalaze na stromama ove gljive. Mikoparaziti su gljivični eukariotski organizmi koji su antagonisti mnogim drugim gljivama uzročnicima bolesti biljaka. Nakon urađenih morfoloških i molekularnih analiza mikoparazitnih gljiva izolovanih iz plodonosnih tijela (stroma) gljive B. destructiva, otkrivena su 23 taksona koji uglavnom pripadaju rodovima Exosporium, Pseudotrichia, Sistotrema i Lophiotrema. Raznolikost nađenih mikoparazita predstavlja potencijal za izučavanje mogućnosti bioloških mjera suzbijanja “katranske kore“ bukve, a značajnost svakog od nađenih taksona ogleda se u smanjenju dimenzija stroma u pojedinim fazama razvoja bolesti.

UCG: Od kakvog značaja su bili ovi dobijeni rezultati?

PROF. DR LATINOVIĆ: Ovi rezultati su od posebnog značaja za pronalaženje održivog rešenja u zaštiti bukve od ove bolesti, obzirom da ne postoje efikasne mjere suzbijanja, dok je biološki metod borbe upotrebom mikoparazita u skladu sa principima zaštite životne sredine.

UCG: Značaj biološkog suzbijanja bolesti biljaka je i dio evropske agende?

PROF. DR LATINOVIĆ: O značaju ove oblasti svjedoči i aktuelna strategija Evropske komisije „From farm to fork“, kojom se predviđa smanjenje upotrebe pesticida do 2030. godine za 50%. Jedan od načina kako se to može uraditi je i primjena bioloških mjera suzbijanja, gdje se koriste brojni mikroorganizmi, biljni ekstrakti i slično, umjesto hemijskih jedinjenja koja danas dominiraju i koja mogu negativno uticati na zdravlje ljudi i životnu okolinu.

Rezultati dobijeni u laboratorijama za fitopatologiju i fitofarmaciju na Biotehničkom fakultetu posljednjih godina su publikovani u većem broju radova iz ove oblasti, a nedavno je objavljena i jedna patentna prijava u Evropskom patentnom zavodu.

UCG: U kojoj mjeri je po Vašem mišljenju, zastupljenja saradnja naučnika iz dijaspore i naučnika sa ovih prostora, u oblasti nauke kojom se bavite?

PROF. DR LATINOVIĆ: Nije dovoljno, neophodno je unapređivati i stvarati zajedničke timove koji će omogućiti transfer znanja. Veliki broj ljudi koji su potekli sa ovih prostora se uvijek odazove na saradnju koja ne mora biti u formi projekta, već često ta saradnja bude na bazi entuzijazma i želje da se pomogne kolegama u matici. Takva saradnja bi imala velikog uticaja na podizanje naučnih kapaciteta u Crnoj Gori i stvaranje timova koji bi mogli konkurisati za projekte u zemlji i inostranstvu. Ovakva saradnja bi rezultirala objavljivanjem kvalitetnih radova i patenata, što bi doprinijelo boljem rangiranju Univerziteta Crne Gore.

UCG: Da li Crna Gora, kao mala zemlja može da, u sinergiji sa dijasporom, dosegne sam vrh nauke?

PROF. DR LATINOVIĆ: Naravno da može. To je jedna od šansi da crnogorski istraživači budu direktno upućeni u istraživanja u svijetu, i da nove metode i korišćenje nove opreme budu lakše dostupni i da se lakše sprovode. Specijalizacije u laboratorijama kod naših kolega u dijaspori, njihov dolazak u Crnu Goru i rad u našim laboratorijama i institucijama doprinio bi uključivanju većeg broja ljudi u istraživanja i podizanje naučne vidjivosti Crne Gore u svijetu.

Na UCG ima mnogo pametnih i vrijednih ljudi kojima treba samo dati podsticaj, a ovo je jedan od njih.

UCG: Šta biste na osnovu Vašeg iskustva, preporučili mladim istraživačima?

PROF. DR LATINOVIĆ: Treba biti istrajan i stalno raditi na sebi. Koristiti sve mogućnosti koje se ukazuju za povezivanje sa ljudima iz svog okruženja, i naravno iz inostranstva. Veoma je bitno da se koriste brojne stipendije, mobilnosti, odlasci na simpozijume, kongrese i sl. U nauci se stalno nešto novo dešava i treba kontinuirano pratiti nova saznanja iz oblasti kojom se bavite. Ne treba biti samozadovoljan, nego stalno raditi i svoja znanja unapređivati.

UCG: Šta je prednost bavljenja naukom i poziva naučnika?

PROF. DR LATINOVIĆ:  Velika prednost u ovom poslu je što neprestano upoznajete nove ljude i stičete nova iskustva. Bavim se poslom kojeg radi veoma mali broj ljudi, a moja saznanja i savjeti iz ove oblasti su od koristi poljoprivrednim proizvođačima koji se bave jednim od najhumanijih poslova, a to je proizvodnja hrane.

Takođe, putovanja i usavršavanja, kao i učestvovanja na brojnim kongresima, seminarima i slično su mi omogućili da posjetim različita mjesta na raznim kontinentima, upoznam kolege i steknem prijateljstva koja se pamte za čitav životi koja vas oplemenjuju i čine boljim čovjekom.