Sa profesoricom Latinović o naučnom radu i iskustvu saradnje sa dijasporom

Bavljenje naučnim radom nekad bude kao neka igra koju ste započeli, pa prelazite razne nivoe, kaže prof. dr Jelena Latinović, profesorica Biotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore, čija oblast istraživanja su bolesti biljaka. Iskustvo bavljenja naukom i povezivanja sa naučnicima dijaspore prenijela je i na simpozijumu Nauka i male zemlje: Sinergija dijaspore, matice i prijatelji Crne Gore, u okviru sesije Primjeri dobre prakse.

„Nauka je lijepa, između ostalog, što dozvoljava razne improvizacije i oprobavanja dok se ne dođe do konkretnih rezultata“, kaže ona, opisujući uzbuđenje tima u kome radi zbog načina na koji je došao do rezultata nedavno prijavljenog u vidu patenta u Evropskom patentnom zavodu.

„Iako smo požrtvovano radili na rješavanju određenog problema, otkriće do kojeg smo došli nastalo je u trenutku kada smo gotovo već digli ruke da ćemo nešto značajno otkriti. I baš kada smo riješili da eto, reda radi, bacimo pogled pod mikroskop vezano za djelovanje još jedne od nekoliko varijanti biljnog ekstrakta koga smo proučavali, uočili smo izvrsne rezultate. Tako da se nešto može otkriti onda kad se najmanje nadate!“, kazala je profesorica Latinović.

UCG: Šta je sada poseban izazov u oblasti kojom se bavite?

PROFESORICA LATINOVIĆ: Oblast kojom se bavim vezana je za proučavanje bolesti biljaka: koliko je neka bolest rasprostranjena i značajna, kakvi su njeni simptomi, na kojim se biljnim organima simptomi javljaju, šta je uzrokovalo pojavu bolesti, ciklus razvoja tokom godiine itd. Sve ove informacije su ne samo od teorijskog, nego i od praktičnog značaja, jer bez pravilno uspostavljene dijagnoze nema ni adekvatnog odgovora na pitanje kako suzbiti neku biljnu bolest. Tako da je dijapazon naučnog rada izuzetno širok, bolesti biljaka su stalno aktuelne, pogotovo danas kada zbog ubrzanih klimatskih promjena i promjena biodiverziteta dolazi do novih bolesti, do sada nepoznatih ili manje značajnih. Može se reći da je ovo jedno neiscrpno polje rada i da uvijek ima nepoznanica i izazova...

UCG: Na Simpozijumu Univerziteta Crne Gore i Crnogorske akademije nauka imali ste izlaganje u okviru sesije Primjeri dobre prakse, koji se odnose na saradnju sa naučnicima dijaspore. O čemu ste govorili?

PROFESORICA LATINOVIĆ: Moje iskustvo je bilo zaista veoma lijepo i poprilično neočekivano. U sesiji Primjeri dobre prakse govorila sam o saradnji koju smo kolega i ja ostvarili sa profesorom Vladimirom Vujanovićem iz Kanade, koji je porijeklom iz Crne Gore i koji je nekad radio na Institutu za šumarstvo i drvnu industriju. Naime, zajedničko uvažavanje i poštovanje lika i djela dr Milorada Mijuškovića, preminulog akademika CANU, je spona koja nas je povezala. Prilikom najavljenog dolaska prof. Vujanovića u Crnu Goru, nakon upoznavanja, otpočela je saradnja koja je rezultirala jednim značajnim naučnim radom i otkrićem nove vrste gljive Biscogniauxia destructiva Vujan. kao novog uzročnika „katranske“ kore bukve. Iskustvo vezano za istraživanja sušenja šuma u Crnoj Gori i istrajnost profesora Vujanovića da se ova problematika što više rasvijetli bili su ključni za gore pomenuta naučna dostignuća i predstavljaju temelj na kome se još više može raditi ne samo na nacionalnom, nego i na međunarodnom nivou.

UCG: Kakvi su Vaši utisci sa simpozijuma koji je okupio na Univerzitetu Crne Gore naučnike iz dijaspore?

PROFESORICA LATINOVIĆ: Simpozijum je bio zaista odlična prilika da se prikaže koliki značaj mogu imati zajednički napori dijaspore i naučnika iz Crne Gore da se dobiju dobri i kvalitetni rezultati na obostrano zadovoljstvo. Mislim da je veoma dobro što se na ovaj način vrednovao doprinos prije svega kolega koji su otišli u inostranstvo, a koji, očigledno nisu zaboravili svoje korijene. Moj je utisak da je većina kolega iz dijaspore veoma zainteresovana za saradnju i ovakve pozive iz Crne Gore - da dođu i učine nešto korisno za zemlju iz koje su potekli. A za nas koji smo ostali u Crnoj Gori pouka da čuvamo ove kontakte kako bismo, uz svesrdnu pomoć kolega iz dijaspore, unaprijedili svoje znanje, prihvatili moderniji način rada, osavremenili metode i laboratorije i odnjegovali stečena prijateljstva.

UCG: Kažete da apsolutno vjerujete u snagu malih zemalja, i da nekada to može biti i prednost?

PROFESORICA LATINOVIĆ: Tako je. Crna Gora treba da koristi sve moguće resurse (a dijaspora je zaista jedan ogroman ljudski resurs) da ide u korak sa razvijenim svijetom, da ne zaostaje u praćenju naučnih dostignuća, obrazovanja, novih tehnologija i slično, a po mogućstvu i da ih sama kreira. U sinergiji sa dijasporom, mogućnosti su zaista velike. Međunarodnu saradnju definitivno smatram kao nezaobilaznu stepenicu na putu ka usponu...

UCG: Šta biste preporučili mladim ljudima, šta je to što je formula uspjeha, na profesionalnom putu i u životu?

PROFESORICA LATINOVIĆ: Mislim da ne postoji univerzalna formula uspjeha. Život je nepredvidiv i ništa nije zagarantovano. Ali, govoreći jezikom nauke, svojim zalaganjem i upornošću, definitivno možemo povećati svoje šanse za uspjeh. Bez velikog rada i truda, na duže staze uspjeha nema. Na to mladi trebaju da računaju prije nego se odluče da nešto postignu. Moja preporuka za mlade ljude jeste obrazovanje, u bilo kom obliku koji je njima prihvatljiv i zanimljiv. Bez stalnog obrazovanja čovjek stagnira. Na profesionalnom polju neka sami odaberu karijeru; neka potraže savjete od roditelja ili profesora, ali odluka je ipak samo njihova. Koji god da je njihov put, na njemu treba da budu istrajni, pripremljeni na prepreke, ali i na zadovoljstvo kada ih prevaziđu. Nauka je tek posebna priča; onaj ko u nju želi dublje da uđe, može da računa da nauka ne zna za radno vrijeme, satnice, odmore, ograničenja – ko se u nju upusti, mora biti spreman na njenu sveprisutnost i na konstantne izazove koji vas tjeraju da stalno sumnjate, provjeravate, dokazujete, preispitujete metode, postupke, rezultate. Kao nagradu za to, barem je kod mene tako, imate satisfakciju da ste nešto objasnili i doveli do rješenja određenog problema.