Troshani na Ulysseus konferenciji: Alijanse univerzitetima Zapadnog Balkana donose novu viziju razvoja

Evropske univerzitetske alijanse predstavljaju ključni iskorak ka modernizaciji, dugoročnoj viziji i jačanju autonomije univerziteta na Zapadnom Balkanu, poručila je gospođa Anila Troshani,  šefica sektora za Erasmus+ pri Izvršnoj agenciji za obrazovanje i kulturu Evropske komisije (EACEA), na Ulysseus međunarodnoj konferenciji umrežavanja, održanoj u Rektoratu Univerziteta Crne Gore, u Podgorici, 8. aprila 2025.

Gđa Troshani je bila pozvana da pruži osvrt na temu kapaciteta univerziteta iz regiona za upravljanje procesima internacionalizacije, naročito u kontekstu pridruživanja Evropskim univerzitetskim alijansama. Gošća Ulysseus konferencije ima veliko iskustvo u praćenju projekata izgradnje kapaciteta u visokom obrazovanju, finansiranih kroz program Erasmus+, kao i odlično poznavanje regionalnog konteksta budući da je Albanka.

Istakla je da su univerziteti iz Zapadnog Balkana u ranijim projektima iz programa Erasmus+ radili na modernizaciji obrazovanja, digitalizaciji, obukama osoblja, mobilnosti. EU fondovi su podržali univerzitete u regiji da usvoje principe Bolonjskog procesa, osiguraju kvalitet i omoguće priznavanje kvalifikacija. „Veliki posao je urađen na pripremi univerziteta da uđu u krupniju inicijativu, kakva su Evropske univerzitetske alijanse. Svakako, još uvijek predstoji potreba za izgradnjom kapaciteta, posebno u pogledu uređivanja i priznavanja neformalnog obrazovanja (mikro-kredencijali, intenzivni edukativni programi) kao i kreiranja zajedničkih studijskih programa. Sada univerziteti treba više da se posvete jačanju upravljačkih struktura, jer je vidno da imaju izazove u pogledu njegovanja kulture inovacija, transparentnosti i odgovornosti. Upravo u ovom domenu učešće u Evropskim alijansama može da napravi značajan doprinos. Primjećujemo da nedostaje održivi upravljački okvir na različitim nivoima, što može ograničiti sposobnost univerziteta da privuku međunarodna partnerstva, osiguraju finansijska sredstva i djelotvorno doprinesu regionalnom razvoju“.

Istakla je da benefite uključenja u Evropske univerzitetske alijanse vidi u tri domena:

1. Modernizacija upravljanja koja treba da se desi u skladu sa dugoročnom vizijom koju alijanse razvijaju, za razliku od ranijeg, projektnog i kratkoročnog pristupa u saradnji. Dugoročna vizija alijanse i vizija samog univerziteta člana bi trebalo da su usklađene i da je upravljanje alijansom ugrađeno u upravljanje univerzitetom, što se reflektuje i na adekvatno usmjeravanje resursa. „Sada ste mnogo direktnije izloženi evropskim univerzitetima i možete da vidite kako su oni savladali određene izazove. Takva rješenja su možda primjenjiva i u vašem kontekstu“. Kritičan aspekt izgradnje održivog upravljanja jeste institucionalna autonomija i odgovornost. Alijanse naročito mogu da pomognu u dostizanju nezavisnosti u odlučivanju, naravno u balansu sa odgovornošću prema osnivačima, osoblju i široj zajednici. Međutim, upravljanje se ne tiče samo procesa odlučivanja, već i strateškog planiranja. „Istakla bih posebno pitanje upravljanja istraživanjima jer univerziteti iz Zapadnog Balkana imaju veliku potrebu da unaprijede ovaj segment upravljanja i da razviju dogoročne strategije koje unapređuju razvoj inovacija i omogućavaju da univerziteti ostvaruju rezultate koji su korisni i uticajni za regionalni razvoj“.

2. Internacionalizacija koja je sa Evropskim univerzitetskim alijansama podignuta na veći nivo sa značajno snažnijim uticajem na jedinstveni Evropski prostor visokog obrazovanja. Učešćem u alijansama univerziteti iz regiona podižu svoju reputaciju i otvaraju nove mogućnosti za inoviranje. „Ovi univerziteti su sada često koordinatori Erasmus+ projekata, međutim voljeli bismo da ih mnogo češće vidimo u toj ulozi i u programu za istraživanje i inovacije, Horizont Evropa. Očekujemo da će alijanse da unaprijede rezultate i u ovom domenu“.  

3. Digitalna transformacija univerziteta je sada način funkcionisanja. „Mobilnost nije samo fizička već i virtuelna, vi funkcionišete u tzv. “digitalnom kampusu” sa svim modelima koje ste danas pominjali, poput hibridnih učionica (COIL), kombinovanih edukativnih formata (BIP), onlajn obuka i drugih. Sve to utiče na unapređenje kvaliteta nastave na univerzitetima kao i na održivost upravljanja“.

Dodatno, Troshani se osvrnula i na odnos alijansi prema političkim prioritetima EU u domenu razvoja visokog obrazovanja.

„Vi sada otvarate nova poglavlja sa uvođenjem mikro-kredencijala i zajedničkih studijskih programa, što je pohvalno i pravi signal da univerziteti iz ovog regiona postaju punopravni članovi Evropskog prostora visokog obrazovanja a samim tim i signal da su vaše zemlje spremnije za članstvo u EU, kojem sve teže“.

„Ne zaboravimo da pomenemo i tu “magičnu” riječ koju EU potencira, naročito u pripremi novog sedmogodišnjeg finansijskog okvira, a to je konkurentnost i doprinos univerziteta konkuretnosti Evrope“. Evropske univerzitetske alijanse se usklađuju sa širim ciljevima EU u poboljšanju vještina za kvalitetna radna mesta, dodatnoj edukaciji radne snage i podsticanju koncepta doživotnog učenja. Ovi napori nadograđuju misiju alijansi da unaprijede ljudski kapital i konkurentnost Evrope, istovremeno donoseći benefite univerzitetima Zapadnog Balkana.

„Alijanse vidimo i kao važne aktere i u regionalnom razvoju putem uključenja univerziteta koji su obično najvažniji nosioci intelektualnog kapitala u regionu. Ovi savezi mogu da budu mostovi između EU i susjedskih regiona.

Pomenula bih da je saradnja u alijansama od  obostranog značaja. Univerziteti Zapadnog Balkana donose jedinstvenu vrijednost alijansi, nudeći svježe perspektive, raznovrsne akademske tradicije i regionalnu ekspertizu, što ih čini ključnim učesnicima u oblastima poput održivog razvoja, studija migracija i istraživanja u oblasti kulture.

Uspjeh alijansi ćemo mjeriti time koliko su unaprijedile integraciju, saradnju i inovacije univerziteta učesnika. Cilj je transformisati upravljanje, postići akademsku izvrsnost i doprinijeti budućnosti evropske ekonomije znanja“.

Za kraj, Troshani je podsjetila na riječi Žaka Delora, jednog od arhitekata evropskog projekta: „Evropu ne gradimo samo kroz sporazume, već kroz zajedničko znanje i obrazovanje.“

Izlaganje Troshani dostupno je i u videu u prilogu: